Amaeth a chefn gwlad – Addewidion y pleidiau

Mae golwg360 wedi pori trwy faniffestos pleidiau Cymru er mwyn gwneud pen a chynffon o’u haddewidion o ran amaeth a Chymru wledig.

Bydd y stori hon yn cael ei diweddaru wrth i ragor o faniffestos gael eu cyhoeddi.

Llafur

Prin iawn yw’r cyfeiriadau at ffermio ym maniffesto y Blaid Lafur, a chyfeirir at amaeth ond rhyw lond llaw o weithiau.

Ceir cyfeiriadau wrth drafod effeithiau Brexit ar Gymru, ac wrth drafod y camau mae Llafur eisoes wedi’u cymryd i leihau llygredd amaethyddol.

Fodd bynnag mae cyfeiriadau rhif y gwlith at Gymru wledig wedi’u rhannu rhwng amrywiol benodau’r ddogfen.

Crynodeb o addewidion:

Creu system newydd o gymorth fferm lle fydd ffermwyr ond yn derbyn cymhorthdal am ffermio mewn modd sydd o fudd i’r amgylchedd
Datblygu ‘Strategaeth Bwyd Cymunedol Cymru’ i annog cyflenwi bwyd o ffynonellau lleol yng Nghymru
Ymestyn Coedwig Genedlaethol newydd Cymru i hyrwyddo ein tirwedd, hybu twristiaeth gynaliadwy a chefnogi ein heconomi werdd
Dynodi Parc Cenedlaethol newydd i gwmpasu Bryniau Clwyd a Dyffryn Dyfrdwy
Cadw’r cynnydd o 1% yn y Dreth Trafodiadau Tir a godir ar bryniannau ail gartrefi
Creu ‘Cynllun Tai Cymunedau Iaith Gymraeg’ i gryfhau cymunedau Cymraeg eu hiaith
Dileu’r defnydd o blastigau untro sy’n aml yn cael eu taflu fel sbwriel, gan arbed ein moroedd a’n cefn gwlad rhag pla llygredd plastig
Sefydlu cynllun wedi’i dargedu i hyrwyddo gwaith adfer cynefinoedd morwellt a morfeydd heli ar hyd ein harfordir

Plaid Cymru

Mae maniffesto Plaid Cymru tua dwywaith hyd maniffesto y Blaid Lafur, ac mae ganddo bennod gyfan am ‘Amaeth, Cefn Gwlad, a Thwristiaeth’.

Mae’r Blaid yn rhoi cryn sylw i faterion gwledig yn eu maniffesto, ac yn rhannu eu gweledigaeth ynghylch llu o faterion penodol – o fyd y fferm hyd at ail gartrefi.

Ar ben hyn oll mae Plaid Cymru wedi cyhoeddi ‘Maniffesto Gwledig’ – dyw’r ddogfen ddim yn cynnig unrhyw beth nad oes eisoes yn y prif faniffesto.

“Mae Plaid Cymru’n cydnabod y cyfraniad enfawr y mae’r sector amaethyddol yn ei wneud i Gymru,” meddai’r maniffesto. Roedd yna lawer ormod o addewidion i’w hadlewyrchu i gyd yn y darn hwn.

Crynodeb o’r addewidion:

Ailffocysu cefnogaeth er mwyn helpu ffermwyr i drosglwyddo at ffurfiau mwy cynaliadwy, amrywiol ac ecogyfeillgar o ddefnyddio’r tir
Gweithredu ‘Bil Amaethyddiaeth i Gymru’ a fydd yn rhoi mwy o bwyslais ar les cyhoeddus fel datgarboneiddio, cynhyrchu bwyd yn gynaliadwy, a mwy o fioamrywiaeth
Gweithio’n agos gyda Chomisiynwyr Heddlu a Throsedd Cymru a Llywodraeth y Deyrnas Unedig i fynd i’r afael â throsedd gwledig
Anelu i wella cysylltedd gwledig – gwasanaethau band llydan a ffôn symudol yn benodol
Sefydlu ‘Senedd Wledig’ ymgynghorol i gryfhau llais cymunedau cefn gwlad
Creu ‘Comisiwn y System Fwyd’ traws-sectorol i ddatblygu strategaeth fwyd gyfannol i Gymru
Cefnogi symudiad tuag at dwristiaeth ddiwylliannol i hyrwyddo ein diwylliant amrywiol i’r byd, a chyfrannu at statws y Gymraeg fel iaith fyw
Defnyddio grymoedd cynllunio a threthi i fynd i’r afael â’r argyfwng ail gartrefi

Y Ceidwadwyr

Mae yna gyfeiriadau cyson at amaeth a chefn gwlad ym maniffesto’r Ceidwadwyr, ac wele restr hir o addewidion i ffermwyr islaw.

Mae’r ddogfen yn rhoi cryn sylw i gymunedau gwledig ac mae’n addo uwchraddio’r A470, a chyflwyno Cronfa Ffyrdd Gwledig gwerth £250 miliwn i gael gwared ar dyllau yn y ffordd.

Byddai’r Ceidwadwyr hefyd yn creu ‘Cronfa Ardaloedd Digyswllt’ gwerth £50 miliwn er mwyn sicrhau bod gan gymunedau gwledig gysylltiad band eang digonol.

Crynodeb o’r addewidion:

Cefnogi ein cymunedau ffermio a’n cymunedau amaethyddol wrth i ni weithio tuag at gyrraedd ein targedau o ran allyriadau carbon.
Cyflwyno ‘Bil Amaethyddiaeth’ i Gymru – yn sgil hyn byddai arian cyhoeddus yn cael ei roddi i ffermwyr i’w fuddsoddi mewn technoleg newydd, ac i’w helpu i ddod yn fwy cynhyrchiol
Annog y sector cyhoeddus yng Nghymru i ‘Brynu o Gymru’ er mwyn cefnogi ein ffermwyr a lleihau costau amgylcheddol
Gwarantu cymorth ariannol i ffermwyr Cymru ar lefel na fydd yn is na’r lefel a ddarparwyd yn flaenorol gan yr Undeb Ewropeaidd
Gweithio gyda ffermwyr i greu cynllun cymorth ariannol newydd
Gwrthdroi ‘Parth Perygl Nitradau Cymru gyfan’ (NVZ) a gweithio gyda ffermwyr ar y cod gwirfoddol y cytunwyd arno eisoes i leihau llygredd
Cynorthwyo’r Sioe Amaethyddol Frenhinol Cymru a sicrhau ei pharhad fel y dathliad bywyd gwledig mwyaf ond un yn Ewrop
Gweithio gyda’r Swyddfa Gartref i sefydlu Tasglu Troseddau Gwledig Cenedlaethol i Gymru

Y Democratiaid Rhyddfrydol

O ystyried bod ffocws y Democratiaid Rhyddfrydol ar gadw’u gafael ar Frycheiniog a Sir Faesyfed (eu hunig sedd, a sedd hynod wledig), does dim syndod bod llawer o sylw i gefn gwlad yn eu maniffesto.

“Mae Democratiaid Rhyddfrydol wastad wedi bod yn gefnogwyr i ffermio yng Nghymru,” meddai’r ddogfen cyn cydnabod bod newid ar droed i’r diwydiant.

Mae’r maniffesto yn ceisio taro’r balans rhwng diwygio mawr – un o obsesiynau’r blaid – a chynnal cefn gwlad Cymru fel y mae.

Crynodeb o’r addewidion:

Buddsoddi mewn mynd i’r afael â heriau cysylltedd band eang a ffonau symudol yng Nghymru wledig
Sicrhau na fydd unrhyw gynlluniau ariannu yn y dyfodol yn darparu ceiniog yn llai ar gyfer ffermio
Buddsoddi yn narpariaeth tai fforddiadwy a chymdeithasol mewn cymunedau gwledig, gan gynnwys mynd i’r afael ag ail gartrefi a thai gwyliau
Sefydlu cynllun i gymryd lle’r ‘Cynllun Taliadau Sylfaenol’ (cynllun cymhorthdal i ffermwyr)
Cynyddu adnoddau ar gyfer Cyfoeth Naturiol Cymru i’w galluogi i ymchwilio i, ac erlyn, achosion o lygredd
Sefydlu ‘Tasglu’r Economi Wledig’ i archwilio anghenion tymor hir ein heconomi wledig
Ymdrin ag anghysondebau a gwendidau i fynd i’r afael â heriau cartrefi gwyliau, a chryfhau ystyriaethau o ran iaith fel rhan o ddeddfwriaeth cynllunio

Plaid Diddymu’r Senedd

‘Datganiad Polisi’ sydd gan Blaid Diddymu’r Cynulliad yn hytrach na maniffesto arferol, a does dim llawer o gynnwys ynddo fe.

Er hynny rhoddir rhywfaint o sylw i fyd amaeth dan y pennawd ‘Helpu Ffermwyr Cymru’.

Yn y ddogfen mae’r blaid yn nodi ei bod yn erbyn deddfwriaeth ddiweddar i fynd i’r afael â llygredd amgylcheddol, a’i bod yn “blaenoriaeth cefnogaeth i ffermio mynydd Cymreig traddodiadol”.

Safiad y blaid:

Ni ddylai Cymru gael ei thrin yn labordy ar gyfer ailwylltio
Cefnogi’r mabwysiadu technoleg newydd ym maes amaethyddiaeth
Diddymu corff Cyfoeth Naturiol Cymru

UKIP

Mae gan faniffesto UKIP bennod sydd yn mynd i’r afael â’r ‘Amgylchedd, Ynni, a Materion Gwledig’.

Mae’r bennod yn nodi mai “ffermwyr sydd yn gofalu am gefn gwlad Cymru, ac maen nhw wrth galon cymunedau gwledig Cymru.”

Ymosodir ar “ffocws gormodol y Blaid Lafur ar ardaloedd dinesig” wrth iddi lunio polisïau, ac mae’n dweud bod ffermwyr yn wynebu mwy o reoliadau na’r rhan fwyaf o ddiwydiannau eraill Cymru.

Crynodeb o’r addewidion:

Gwrthdroi penderfyniad Llafur Cymru i ddynodi Cymru gyfan yn ‘Barth Perygl Nitradau’ (NVZ)
Lansio rhaglen newydd i fynd i’r afael â’r diciâu
Cynnal ‘Cynllun y Taliad Sylfaenol’ (BPS) i ffermwyr am o leiaf pum mlynedd
Bydd ffermydd ucheldir yn parhau i dderbyn cymorth ariannol am resymau economaidd, cymdeithasol a diwylliannol i gefnogi’r economi wledig
Anelu at sefyllfa o fod yn hunan-gynhaliol o ran cynhyrchu bwyd
Tanio ‘Ymgyrch Prynu Cynnyrch Cymreig’
Cefnu ar gynlluniau ailwytlltio

Reform UK

Mae Reform UK wedi cyhoeddi ‘Cytundeb â’r Bobol’ yn hytrach na maniffesto arferol, a cheir rhywfaint o sylw i faterion gwledig yn y ddogfen fer hon.

Dan y pennawd ‘Gwledig ac Arfordirol’ nodir bod cymunedau gwledig ac arfordirol “dan fygythiad” a bod pobol ifanc yn ei chael hi’n anodd aros yn yr ardaloedd yma oherwydd diffyg gwaith a thai fforddiadwy.

Nodir hefyd bod ffermydd bychain yn diflannu “yn aml oherwydd rheoliadau gormodol”. Does dim cyfeiriadau pellach at ffermwyr, nac ychwaith amaeth.

Crynodeb o’r addewidion:

Cadw’r ddeddfwriaeth bresennol sy’n caniatáu i gynghorau godi 100% yn fwy ar ail gartrefi sydd yn wag – ond cyflwyno polisi o sicrhau bod yr arian yma yn dychwelyd at y cymunedau
Gorfodi perchnogion cartrefi i fynnu caniatâd cynllunio i drawsnewid eu tŷ yn fusnes – ac felly i’w wneud yn gymwys i dalu cyfraddau busnes
Ei gwneud yn haws i bobol leol adeiladu tŷ yn eu pentref neu dref leol
Adfywio strydoedd mawr ein trefi marchnad trwy sicrhau hyd at ddwy awr o barcio am ddim
Creu ‘Coedwig Genedlaethol i Gymru’

Y Blaid Werdd

Mae gan faniffesto y Blaid Werdd yn rhoi cryn ystyriaeth i’r heriau mae cymunedau gwledig yn eu hwynebu dan bennawd ‘Ffenestr Werdd ar Ardaloedd Gwledig ac Arfordirol’.

“Mae llawer o ardaloedd gwledig ac arfordirol Cymru’n dioddef o dlodi a diffyg gwasanaethau,” meddai. “Bydd cymunedau’n colli eu cnewyllyn wrth i bobl ifainc ymadael am swyddi a gyrfaoedd.”

Mae yna sawl cyfeiriad at ffermio ac amaeth yn y ddogfen, ond mae geiriad yr addewidion yn amwys drwyddi-draw. Ceir cyfeiriadau anuniongyrchol at ailwylltio.

Crynodeb o’r addewidion:

Cyflwyno ‘Bargen Newydd Werdd’ ar gyfer bwyd a ffermio, wedi’i chynllunio gan gymunedau ffermio a phobol Cymru, i gyflawni trawsnewidiad 10 mlynedd i gynhyrchiant bwyd amaeth ecolegol
Dod â ‘Bil Amaeth’ i’r Senedd a fydd wedi’i ddatblygu gyda ffermwyr, cymunedau a mudiadau bwyd yng Nghymru – bil i sicrhau ffermio gwyrdd, yn ei hanfod
Blaenoriaethu’r defnydd o gynllunio i gadw, adfer a, lle bo modd, gwella, nodweddion tirweddol, ecolegol, daearegol, hanesyddol, archeolegol, diwylliannol a gwledig o werth

Gwlad

Mae gan Gwlad gyfeiriadau cyson at faterion gwledig trwy gydol ei maniffesto.

“Gweithleoedd a chartrefi” yw ein cymunedau gwledig, meddai’r ddogfen, “nid tirwedd ddifrycheulyd i’w chadw ar gyfer twristiaid yn unig”.

Rhannir y cyfeiriadau rhwng sawl pennod, o ‘Amaethyddiaeth’ hyd at ‘Yr Amgylchedd a Chyfoeth Naturiol’.

Crynodeb o’r addewidion:

Gwrthwynebu plannu symiau enfawr o goed sy’n chwalu ffermydd a mynyddoedd cyflawn, ond yn cefnogi plannu coed brodorol mewn rhai cyd-destunau (i reoli llifogydd e.e)
Gwarchod enw da cynnyrch amaethyddol Cymru yn ffyrnig ac yn mynnu bod ‘Brand Cymru’ yn cael ei ddefnyddio’n gyson ar gyfer cynnyrch o Gymru
Rhwystro pobol rhag defnyddio cartrefi fel ‘ail gartrefi’ neu osod gwyliau drwy gyflwyno cynllun trwyddedu tebyg i’r hyn sy’n berthnasol ar hyn o bryd i HMOs (Tai Amlfeddiannaeth)
Bydd angen trwydded gan y cyngor lleol ar gyfer unrhyw gartref na fwriedir iddo ei feddiannu drwy gydol y flwyddyn gan ei berchennog neu un tenant cyfreithiol

Propel

Mae gan Propel ‘Cytundeb a’r Bobol’ yn hytrach na maniffesto arferol, ac er bod y Cytundeb yn ddigon byr mae yna ambell gyfeiriad at faterion gwledig.

Bydd “gwelliannau amgylcheddol yn cael eu harwain gan y gymuned ffermio ac ni fyddant yn cael eu gorfodi arnynt o bell,” meddai’r Cytundeb am amaeth.

Bydd “gwybodaeth ac arbenigedd ffermwyr, fel gwarcheidwaid tir Cymru, yn cael ei barchu a’i roi ar waith” yn ôl y blaid ac mi fydd pwyslais yn cael ei rhoi ar “ddyfodol ffermio fel gyrfa a ffordd o fyw”.

Crynodeb o’r addewidion:

Sefydlu Comisiwn Amaethyddiaeth i ymgynghori â’r cymunedau ffermio a physgota ar y ffordd orau o sicrhau bod mwy o fwyd yn cael ei dyfu, ei ddal a’i fwyta yng Nghymru
Sefydlu Byrddau Datblygu Gwledig ar gyfer pob un o siroedd Cymru
Uwchraddio rhwydwaith ffyrdd strategol Cymru i safon gwibffyrdd, gan gynnwys Gwibffordd Genedlaethol rhwng y Gogledd a’r De
Adfer rheilffyrdd Aberystwyth i Gaerfyrddin ac Afon Wen i Fangor

Plaid Gomiwnyddol Cymru

Am blaid sydd yn cael ei chysylltu â diwydiannau trymion yn bennaf, mae yna lefel annisgwyl o sylw at gefn gwlad ym maniffesto Plaid Gomiwnyddol Cymru.

Mae yna bwyslais ar newid defnydd tir amaethyddol, a’r potensial sydd gan ynni gwyrdd.

Crynodeb o’r addewidion:

Buddsoddiad sylweddol mewn ynni adnewyddadwy, a ffyrdd newydd o ddefnyddio’r tir/arferion amaethyddol newydd
Rhyddhau cyfran helaeth o dir amaethyddol Cymru i ddibenion amgen megis dal a storio carbon yn naturiol, ail-goedwigo ac adfer corstiroedd naturiol
Mewn ardaloedd gwledig ac yng nghanol dinasoedd, dylai cynghorau sefydlu canolfannau rhyngrwyd a gwasanaethau digidol i sicrhau rhwydd fynediad di-dâl i bobl sydd heb Wi-Fi