“Wnawn ni frwydro dros bob un swydd ym Mhort Talbot”

David Rees yw Dirprwy Lywydd Senedd Cymru, a’r boi aeth i’r Coroni

Mae David Rees, yr Aelod Llafur o’r Senedd dros Aberafan – etholaeth sy’n cwmpasu Port Talbot – wedi addo y bydd yn brwydro dros bob swydd sydd wedi ei cholli yn dilyn y cyhoeddiad am safle gwaith dur Tata.

Daw ei sylwadau wedi’r newyddion bod mwy na 2,500 o swyddi wedi’u colli yn y dref, yn sgil cau’r ddwy ffwrnais chwyth yno.

Ychwanega ei fod yn “destun gofid”, er gwaethaf gwaith parhaus y Bwrdd Pontio rhwng Llywodraeth y Deyrnas Unedig, Llywodraeth Cymru a Tata, nad yw’r cwmni gwaith dur wedi derbyn y cynllun aml-undeb a wnaed gyda’r uchelgais o gyflwyno cyfnod pontio wrth droi at gynhyrchu dur gwyrdd.

Yn wreiddiol, roedd awgrym i gadw un o’r ffwrnesi gwreiddiol ar agor wrth i’r safle droi at y rhai newydd, ond er i Tata ddweud eu bod nhw wedi ystyried y cynnig, wnaethon nhw ddim parhau ag e.

‘Byddai cyfnod pontio wedi achub swyddi’

Mae David Rees yn dadlau y byddai’r cynllun hwn wedi arbed miloedd o swyddi dros y blynyddoedd i ddod, ac wedi cefnogi gweithwyr i drosglwyddo ac ailsgilio mewn diwydiannau gwahanol lle bo’n briodol.

Dywed y byddai wedi bod yn bosib cadw’r ffwrnais ar agor nes iddi gyrraedd diwedd ei hoes yn 2032.

“Byddai hynny wedi caniatáu i waith dur barhau; byddai wedi caniatáu i lai o swyddi gael eu colli a mwy yn cael eu cadw, ac yn ystod y cyfnod hwnnw gallai’r gweithwyr fod wedi cael eu hailhyfforddi, sy’n golygu cyfnod pontio llyfnach i ddur gwyrdd,” meddai wrth golwg360.

“Byddai hynny wedi caniatáu i fusnesau barhau i weithredu a’r contractwyr i barhau i weithio.

“Iawn, efallai y byddai gostyngiad wedi bod oherwydd mai un ffwrnais chwyth fyddai’n gweithredu yn hytrach na dau, ond byddai’r prosesau yna’n dal i fod yn gallu parhau.”

‘Ddim yn ddewis gwyrddach’

Ychwanega David Rees ei fod yn “benderfyniad anghywir” i ddisodli’r ffwrneisi chwyth, o ystyried mai gobaith Tata yw troi at ddulliau gwneud dur mwy gwyrdd.

“Os meddyliwch am yr amgylchedd a bod yn wyrdd, maen nhw wedi disodli ffwrnais chwyth yn ne Cymru, un oedd yn cael ei chydnabod fel un o’r rhai gorau ar gyfer effeithlonrwydd carbon,” meddai.

“Mae’n debyg y bydd y ffwrnais chwyth honno’n cael ei disodli gan ffwrneisi chwyth mewn mannau eraill yn y byd – rhai sydd, fwy na thebyg, yn fwy carbon-ddwys na’r rhai sydd gennym ni.

“Felly maen nhw’n cynyddu eu hallbwn, mewn gwirionedd.

“O ystyried yr agenda werdd, maen nhw wedi gwneud y penderfyniad anghywir.”

‘Mae pawb yn mynd i ddioddef’

Disgrifia David Rees gynllun Tata fel un “miniog a dinistriol”, a dywed y bydd yn arwain at filoedd o swyddi’n cael eu colli ymhen llai na deunaw mis, nid yn unig ar y safle gwaith dur ond ar draws y gadwyn gyflenwi ym Mhort Talbot ac yng ngweddill Cymru.

Dywed ei fod yn “ymrwymo’n barhaus” i gefnogi’r gweithwyr dur a’r gymuned, gan ychwanegu ei fod am barhau i gydweithio’n agos â Llywodraeth Cymru ac undebau llafur.

“Byddwn yn ymladd dros bob un swydd ym Mhort Talbot, a thros bontio teg a chyfiawn i bob gweithiwr er mwyn amddiffyn y diwydiant hanfodol hwn,” meddai.

Ychwanega fod dau gam i’w cymryd nawr.

Yn gyntaf, dywed y bydd yn rhaid i’r gronfa bontio sydd wedi’i sefydlu edrych yn ofalus ar sut y gallai helpu busnesau ac annog buddsoddiad i mewn er mwyn ceisio creu cyfleoedd swyddi newydd a chefnogi pobol i ailhyfforddi.

“Ond nawr mae angen i’r ddwy lywodraeth ddod at ei gilydd a rhoi cefnogaeth, efallai rhyw fath o ryddhad busnes i’r ardal,” meddai.

“Neu gallan nhw fuddsoddi i greu swyddi newydd.

“Mae llawer o bethau sy’n rhaid meddwl amdanyn nhw.”

Fodd bynnag, dywed mai’r broblem fwyaf yw’r ffaith nad gweithwyr Tata yn unig sydd am golli eu swyddi.

“Bydd yn effeithio ar y cadwyni cyflenwi a ni fydd gan y contractwyr gontractau mwyach,” meddai.

“Mae eu hincwm nhw hefyd yn mynd i ddiflannu, ac felly gan na fydd yr incwm yn mynd i bocedi pobol leol, fydd e ddim yn mynd yn ôl i mewn i’r dref drwy wariant yn y diwydiant lletygarwch neu ar fwyd ac ati chwaith.

“Mae pawb yn mynd i ddioddef oherwydd hyn.”