Mae cwest wedi clywed bod perchennog cartref nyrsio, lle bu farw saith preswylydd ar ôl dioddef gofal gwael, yn “anghwrtais a sarhaus” mewn cyfarfod gydag arolygwyr.
Daeth yr arolygwyr gofal cymdeithasol â’r cyfarfod i ben am ei fod yn dod yn “ddig, afresymol a gwrthdrawiadol”.
Mae cwest yng Nghasnewydd, Gwent, yn clywed tystiolaeth ar farwolaethau saith o drigolion oedrannus yng nghartref nyrsio Brithdir yn Ne Cymru rhwng 2003 a 2005.
Roedd rhai ohonynt wedi dioddef syched difrifol, diffyg maeth, a briwiau pwyso.
Caewyd Brithdir yn 2006, a chafodd ei berchennog, Dr Das, anaf i’r ymennydd yn 2012, a olygai na safodd erioed brawf am fethiannau honedig mewn gofal.
Bu farw ym mis Ionawr y llynedd, yn 73 oed.
Dywedodd Carole Reece Williams, a fu’n gweithio i Awdurdod Iechyd Gwent ar y cyd fel asesydd nyrsio, wrth y cwest am gyfarfod a gafodd hi a dau arolygydd o Arolygiaeth Gofal Cymru, John Powell ac Alison Price, ym Mrithdir gyda Dr Das ym mis Mehefin 2003.
Dywedodd fod y cyfarfod wedi’i drefnu ar gais Dr Das i drafod cofrestru’r cartref a’i reolwr, Peter Smith.
“Drwy gydol y cyfarfod fe wnaeth Mr Powell sawl ymgais i esbonio proses gofrestru’r cartref a’r rheolwr,” meddai Mrs Reece Williams mewn datganiad ysgrifenedig.
“Er gwaethaf ei ymdrechion parhaus i esbonio a thrafod gyda Dr Das, roedd Dr Das yn mynnu siarad drosto.
“Nid oedd yn barod i roi amser i Mr Powell esbonio, ac nid oedd ychwaith yn barod i Alison Price esbonio na dangos rhai o’r pryderon oedd ganddynt ynghylch rheoli a gweithredu Brithdir.
“Gwrthododd Dr Das dderbyn neu nid oedd yn gallu deall proses gofrestru’r cartref a’r rheolwr.
“Roedd hyn er gwaethaf ymdrechion parhaus John i esbonio gofynion rheoliadol Deddf Safonau Gofal 2000.
“Yn wir, roedd Dr Das yn anghwrtais a phersonol iawn, ac roedd yn sarhaus tuag at John. Arhosodd John Powell yn broffesiynol ac ni chafodd ei aflonyddu gan y sylwadau a wnaed gan Dr Das.
“Yn y pen draw cafodd y cyfarfod ei derfynu gan John Powell gan fod Dr Das yn amlwg yn mynd yn fwy dig, afresymol a gwrthdrawiadol.”
“Gwasanaeth wedi’i reoli’n wael”
Roedd Mrs Reece Williams hefyd yn cofio achlysur pan gynhaliodd hi a Mrs Price arolygiad o gartref preswyl Holly House, a oedd hefyd yn eiddo i Dr Das, ym mis Mehefin 2004.
“Roedd y cartref yn llanast ac roedd wedi bod yn destun 28 o ymweliadau ers y flwyddyn arolygu ddiwethaf o ganlyniad i bryderon gan Arolygiaeth Gofal Cymru ynglŷn â rheoli, gofal a darparu gwasanaethau i’r defnyddwyr gwasanaeth sy’n cael eu lletya,” meddai.
“Yr argraff gyffredinol a gafwyd gan y ddau arolygydd oedd gwasanaeth wedi’i reoli’n wael gyda methiant i roi sylw i unrhyw hysbysiadau o gamau gweithredu sy’n cael eu cyhoeddi gan Arolygiaeth Gofal Cymru.
“Methodd yr holl safonau a adolygwyd yn ystod y broses arolygu â bodloni’r gofyniad rheoliadol llawn.”
Caeodd Holly House yn ddiweddarach a throsglwyddodd llawer o’r preswylwyr a’r staff i Frithdir.
Mae’r cwest yn edrych ar farwolaethau cyn-drigolion Brithdir Stanley James, 89, June Hamer, 71, Stanley Bradford, 76, Evelyn Jones, 87, Edith Evans, 85, a William Hickman, 71.
Bydd gwrandawiad i farwolaeth seithfed preswylydd, Matthew Higgins, 86, yn cael ei gynnal ar ôl i’r chwech arall ddod i ben.
Mae’r cwest yn parhau.
Preswylwyr cartref nyrsio wedi eu bychanu
