Mae staff cartref nyrsio sydd yng nghanol sgandal wedi sôn wrth gwest sut y cafodd preswylwyr oedrannus eu bychanu a’u gwaradwyddo, a bod safonau gofal y cartref yn wael.
Bu farw saith preswylydd a oedd yn byw yng nghartref nyrsio Brithdir yn Nhredegar Newydd rhwng 2003 a 2005.
Dioddefodd rhai ohonynt o ddiffyg hylif, diffyg maeth, a briwiau pwyso.
Mae cwest yng Nghasnewydd yn clywed tystiolaeth ar farwolaethau Stanley James, 89, June Hamer, 71, Stanley Bradford, 76, Evelyn Jones, 87, a William Hickman, 71.
Dywedodd un cyn-aelod o staff wrth y gwrandawiad ei bod wedi gweld gweithiwr gofal yn tynnu llun mwstash gyda marciwr parhaol ar wyneb preswylydd benywaidd.
Gwelodd hefyd ddyn oedrannus yn noeth o’i ganol i lawr yn cael ei newid mewn lolfa ddydd o flaen trigolion eraill.
Dywedodd staff eraill nad oedd gan y cartref, a gaeodd yn 2006, gyfarpar sylfaenol, gyda gweithwyr yn gorfod cyflenwi eu menig a’u glanweithydd eu hunain, a soniwyd y byddai’r staff weithiau’n cysgu ar ddyletswydd.
Staff “diog”
Clywodd y cwest sut roedd rhai aelodau o staff gofal yn ffugio cofnodion i ddangos bod preswylwyr wedi cael bwyd a diod a bath.
Dywedodd Maria Rogers, nyrs feddwl gofrestredig, ei bod yn anhapus gydag ansawdd y gofal a welodd yn Brithdir, gan feio staff “diog”.
“Rwy’n cofio ar un achlysur fod pedwar o’r trigolion gwrywaidd, oedd yn fwy o ran maint, yn arogli o arogleuon corff gwael. Roedd hi’n eithaf clir nad oedden nhw wedi cael bath,” meddai mewn datganiad ysgrifenedig.
“Codais y mater gyda’r gofalwyr ac fe geision nhw ddweud wrthyf eu bod wedi cael bath. Gwnaethant rai cofnodion ffug yn y cofnodion hefyd i ddangos eu bod wedi cael bath.
“Byddwn yn cwestiynu’n aml pam na weithredwyd ar rai materion, fel preswylwyr sâl.
“Byddai’r cynorthwywyr gofal yn dweud wrthyf eu bod wedi dweud wrth y staff cymwys -ac nad oeddent wedi gwneud dim.”
Ychwanegodd Ms Rogers, a oedd yn gweithio shifftiau achlysurol yn Brithdir: “Roedd safon y gofal yn warthus. Rwy’n cofio digwyddiad lle’r oedd cynorthwyydd gofal wedi defnyddio marciwr du parhaol i dynnu moustache ar wyneb preswylydd benywaidd.
“Rwy’n cofio cynorthwyydd gofal yn rhoi gorchudd ar glun preswylydd heb dynnu’r deunydd lapio oddi ar y gorchudd.
“Diffyg urddas”
“Un o’r digwyddiadau gwaethaf a welais yn Brithdir oedd pan sylwais ar glaf yn sefyll ar declyn codi yn yr ystafell ddydd, yn noeth o’i ganol i lawr, yn cael ei newid – tynnu pad gwlyb ac yn rhoi pad sych newydd iddo.
“Roedd yr ystafell ddydd yn llawn preswylwyr a staff eraill. Roedd yn ofnadwy ac ni allwn gredu’r diffyg urddas llwyr a gynigiwyd i’r preswylydd hwnnw.
“Dywedodd y gofalwyr wrthyf, oherwydd bod y preswylwyr yn dioddef o ddementia, na fyddai ots ganddynt gael eu newid fel hyn.”
Dywedodd y gweithiwr gofal, Michelle Harley, nad oedd gan y cartref nyrsio yr offer i symud preswylwyr ac nad oedd digon o fatresi arbennig.
“Ni weithiodd y teclynnau codi erioed yn iawn ac ni chafodd y batris eu gwefru’n iawn ac roeddent bob amser yn torri allan,” meddai.
Dywedodd fod yn rhaid iddi gyflenwi ei menig a’i glanweithydd ei hun.
“Roedd diffyg padiau anymataliaeth o hyd. I fyny’r grisiau roeddem bob amser yn gorfod mynd i lawr y grisiau a’u cymryd [y padiau] oddi wrth drigolion eraill,” meddai.
“Ni ddefnyddiwyd unrhyw fagiau MRSA coch erioed ar gyfer gwaredu padiau wedi’u baeddu. Nid oedd bagiau golchi ychwaith a bu’n rhaid i ni ddefnyddio bagiau bin arferol.
“Roedd diffyg cadeiriau olwyn ac roeddwn yn ymwybodol y dylai fod gan bob preswylydd gadair olwyn unigol i osgoi MRSA. Nid dyna oedd y sefyllfa ac roedd llawer o gadeiriau olwyn wedi torri – felly roedd y preswylwyr yn rhannu.
“Fe wnaethom hefyd ddefnyddio cadeiriau olwyn pobl a oedd wedi marw.”
Cysgu ar shifftiau
Gweithiodd Siân Parsons, gweithiwr gofal profiadol, bum sifft yn Brithdir cyn cael ei diswyddo.
“Fy mhryderon yn Brithdir oedd y byddai staff yn cysgu ar shifftiau nos. Roedd hyn yn arwain at breswylwyr, yr oedd angen eu troi bob dwy awr, ddim yn cael eu troi,” meddai.
“Ni newidiwyd padiau preswylwyr oherwydd bod y staff yn cysgu – ac yn aml nid oedd padiau newydd ar gael.
“Mater arall a achosodd bryder i mi oedd ffugio’r cofnodion – y siartiau troi a’r siartiau hylif.
“Gwelais y siartiau’n cael eu cwblhau pan oeddwn i’n gwybod mewn gwirionedd nad oedd preswylwyr wedi cael ei droi neu gael hylif.”
Uwch nyrs yn cyfaddef bod y gofal a gafodd ei roi i breswylydd cartref gofal yn ansafonol
Cwest yn clywed bod menyw wedi marw ar ôl datblygu briwiau pwyso yn ei gwely mewn cartref nyrsio
