“Dryswch sylweddol” ynghylch canolfannau brechu lle mae modd cerdded i mewn

Mae “dryswch sylweddol” ynghylch canolfannau brechu lle mae modd cerdded i mewn heb apwyntiad yng Nghymru, yn ôl Rhun ap Iorwerth.

Ddoe (dydd Mawrth, Rhagfyr 14), dywedodd Eluned Morgan, Ysgrifennydd Iechyd Cymru, y bydd dos atgyfnerthu brechlyn Covid-19 yn cael ei roi mewn canolfannau heb orfod gwneud apwyntiad.

Ond dywed llefarydd iechyd Plaid Cymru fod yna “anghysondeb” rhwng yr hyn ddywedodd Eluned Morgan a’r hyn sy’n digwydd ar lawr gwlad.

Mae Llywodraeth Cymru yn dweud nad yw’r sefyllfa’n gydnaws â Lloegr, lle bydd pigiadau atgyfnerthu yn cael eu cynnig i bawb dros 18 oed yn Lloegr o’r wythnos hon, ac wrth i’r Prif Weinidog ddatgan “argyfwng Omicron” nos Sul (Rhagfyr 12).

Ond yn sgil hynny, roedd ciwiau hir o bobol y tu allan i ganolfannau brechu.

‘Ddim yr un peth â Lloegr’

Mae awdurdodau’r Gwasanaeth Iechyd ledled y Deyrnas Unedig yn cynyddu’r rhaglen atgyfnerthu’n sylweddol mewn ymateb i’r amrywiolyn Omicron, gyda phob oedolyn yn cael cynnig hwb erbyn diwedd y flwyddyn.

Mae Eluned Morgan wedi disgrifio’r sefyllfa yn Lloegr fel “y mwyaf ffit yn goroesi”.

“Dydw i ddim yn gwybod lle mae pobol yn cael y syniad yna ein bod ni’n ei wneud yn yr un ffordd â Lloegr – dydyn ni ddim,” meddai ar lawr y Siambr ddoe (dydd Mawrth, Rhagfyr 14).

“Nid rhwydd hynt yw e i bawb fel y gwelir yn Lloegr. Nid ydym am weld pobol yn crynu y tu allan yng nghanol y gaeaf, fel sy’n digwydd yn Lloegr.”

Bwriad Llywodraeth Cymru yw cynnig y pigiad atgyfnerthu i grwpiau sy’n cael eu hystyried fel y mwyaf bregus.

Mae Eluned Morgan yn dweud y bydd system hybrid o gerdded i mewn ac apwyntiadau, gyda’r rhai cyntaf wedi’u neilltuo ar gyfer rhai “carfannau” yn unig.

Pan ofynnwyd iddyn nhw egluro sut y byddai’r system galw i mewn yn gweithio, dywedodd Llywodraeth Cymru y bydd byrddau iechyd yn gweithredu “rhai sesiynau galw i mewn ar sail oedran i unrhyw un na chysylltwyd ag ef o bosibl neu na allant wneud eu hapwyntiad penodedig”.

Dywedodd y bydd “y rhan fwyaf o bobol yn derbyn neges destun, galwad ffôn neu lythyr i roi apwyntiad atgyfnerthu iddynt”.

‘Anghysondeb sylweddol’

Mae Rhun ap Iorwerth yn dweud bod yr “anghysondeb sylweddol” yn yr hyn mae’r Ysgrifennydd Iechyd yn dweud a’r hyn sydd wirioneddol yn digwydd ar lawr gwlad.

“Mae pobol eisiau gwybod bod eu rhai nhw’n digwydd mewn ffordd drefnus, y bydd eu tro nhw’n dod mewn da bryd,” meddai.

Mae dryswch yn cael ei achosi, meddai’r Aelod o’r Senedd ac “os yw pobol yn clywed am rai teithiau cerdded yn digwydd mewn rhai ardaloedd, ond mae’r llywodraeth wedi dweud wrthynt am aros eu tro”.

“Mae gwir angen i’r Llywodraeth gael gafael ar hyn,” meddai.

Mae’n dweud ei fod yn cytuno gydag egwyddor Llywodraeth Cymru a’i bod yn “gwneud synnwyr i ddweud wrth bobol pan fydd eu carfan [yn ddyledus] i’w gwneud”.

“Mae’n rhoi eglurder, mae’n cael pobol i mewn yn gyflym, mae’n cael pobol yn y drefn gywir,” meddai.

“Ond ar hyn o bryd, mae yna bob math o fodelau gwahanol yn cael eu defnyddio, ac mae’n ymddangos bod y llywodraeth yn gwadu bod hynny’n wir.”

Arian ychwanegol

Bydd Cymru’n derbyn arian ychwanegol gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig i dalu am ddosys atgyfnerthu o’r brechlynnau Covid-19.

Bydd Rishi Sunak, Canghellor San Steffan, yn cyhoeddi’r swm o fewn y dyddiau nesaf, ac mae’n dweud y bydd yn parhau i adolygu’r sefyllfa.

Mae’r Ceidwadwyr Cymreig yn pwyso ar y Llywodraeth am eglurder ynghylch pryd y bydd pawb a oedd am gael pigiad atgyfnerthu yn cael un, yn hytrach na chael cynnig yn unig.

“Rwy’n ymwneud â chwrdd â’r targed rhaglen atgyfnerthu hwnnw erbyn diwedd y mis,” meddai.

“Roeddwn i’n pwyso ar y prif weinidog ddoe (dydd Mawrth, Rhagfyr 14) i geisio deall pryd yn union y bydd yr ymgyrch atgyfnerthu yn cyflawni’r ymrwymiad, nid yn unig ar apwyntiadau ond hefyd yn rhoi hwb i freichiau unigolion sy’n awyddus iawn i gael y pigiadau atgyfnerthu.”