Mae’n “hollol glir” y gallai Llywodraeth Cymru fod wedi gwneud “llawer, llawer mwy” i weithredu ar honiadau ynghylch rhywiaeth a bwlio yn Undeb Rygbi Cymru, meddai lefarydd Plaid Cymru ar chwaraeon.
Daw sylwadau Heledd Fychan yn dilyn sesiwn graffu ar Lywodraeth Cymru mewn pwyllgor yn y Senedd heddiw (dydd Iau, Chwefror 2) yn dilyn honiadau ynghylch Undeb Rygbi Cymru.
Yn ystod y sesiwn graffu, cadarnhaodd yr Aelod o’r Senedd Dawn Bowden ei bod hi’n ymwybodol o’r materion a godwyd gan yr Aelod Seneddol Llafur Tonia Antoniazzi mewn llythyr a dderbyniwyd ganddi ar Fai 9 2022, a chadarnhaodd fod y llythyr yn cyfeirio at “rywiaeth a misogynistiaeth, a oedd yn hysbys yn eang, yn fy marn i, o fewn Undeb Rygbi Cymru… yn mynd yn ôl 20 mlynedd, fwy na thebyg.”
‘Pam na chymerwyd camau pendant?’
Yn y cyfarfod dywedodd Dawn Bowden: “Fe wnaeth Tonia hefyd rhannu ei phryderon am ymddiswyddiad Amanda Blanc o’ fwrdd URC, ac fe wnaeth hi hefyd rhannu ei phryderon am gwynion dienw yr oedd hi’n ymwybodol ohonynt – eto, roedd rhai ohonynt yn hysbys.
“Dw i’n meddwl roedd y cwynion dienw yn y MailOnline o gwmpas mis Mawrth y llynedd.
“Ond cyfeiriodd Tonia hefyd at rai achwynwyr dienw oedd â phryderon am faterion rhywiaeth a misogyny.
“Mewn termau cyffredinol, dyna oedd maint fy ngwybodaeth.
“Felly, ro’n i’n gwybod bod yna bryderon ynglŷn â rhywiaeth a misogyny, 117 / 5,000 ac wedi hynny cefais gyfarfodydd niferus ag URC ynghylch nifer o faterion, boed yn ymwneud â gêm y merched – wnes i godi gyda nhw, mewn termau cyffredinol iawn, materion yn ymwneud â misogyny, rhywiaeth, amrywiaeth ar y bwrdd ac ati.
“Yn amlwg doedd gen i ddim manylion llawn o ddim byd, felly doeddwn i methu siarad mewn manylder penodol, a byddai o heb fod yn addas i mi wneud beth bynnag, yn enwedig fod un o’r digwyddiadau yn destun hawliad anghyfreithlon bryd hynny.”
Pan ofynnwyd a oedd yn ofid na chymerwyd camau cyhoeddus ynghynt, dywedodd Dawn Bowden: “Gwnes yr hyn a allwn yn y ffordd orau y gallwn gyda’r pwerau a oedd ar gael i mi fel Gweinidog yn y Llywodraeth.”
Ymatebodd Heledd Fychan drwy restru’r opsiynau a oedd ar gael i’r Gweinidog, fel gwneud Datganiad Ysgrifenedig, codi’r mater yn Nghyfarfod Llawn y Senedd, neu ddod â’r mater at y Pwyllgor Diwylliant, Cyfathrebu, y Gymraeg, Chwaraeon a Chysylltiadau Rhyngwladol.
Dywedodd Heledd Fychan: “Mae Llywodraeth Cymru heddiw wedi cadarnhau bod materion rhywiaeth a misogynistiaeth yn hysbys ers degawdau yn rygbi Cymru, felly mae’n rhaid mai’r cwestiwn yw pam na chymerwyd camau pendant nes i’r materion hyn gael eu darlledu mewn rhaglen gan y BBC?
“Mae’r Gweinidog yn sôn am ‘gyfyngiadau’ gan nad oedd yr honiadau’n wedi’u gwneud yn gyhoeddus, ond nid yw hyn yn wir – roedd cwynion eithaf erchyll yn y parth cyhoeddus ers yr haf diwethaf.
“Mae’r Gweinidog wedi cael digon o gyfleoedd i wneud datganiad ysgrifenedig, neu godi’r materion hyn yn y Pwyllgor ond gwnaed dewis i aros yn dawel, a rhaid i’r Gweinidog egluro pam yn awr.”
‘Gwersi i’w dysgu’
Dywedodd Gweinidog Chwaraeon Cysgodol y Ceidwadwyr Cymreig, Tom Giffard: “Gofynnais i’r Gweinidog pam roedd hi’n honni nad oedd dim y gallai hi ei wneud i fynd i’r afael â diwylliant misogynistaidd yn Undeb Rygbi Cymru, o ystyried bod y sefydliad yn derbyn arian trethdalwyr.
“Pam na allai’r Llywodraeth Lafur osod amodau ar unrhyw un o’r grantiau neu fenthyciadau i Undeb Rygbi Cymru?
“Mae’n amlwg i mi y gallai mwy fod wedi’i wneud a bod gwersi i’w dysgu o ran sut y gall y Llywodraeth Lafur ddefnyddio arian cyhoeddus yn well, o ystyried bod tystiolaeth i awgrymu eu bod wedi bod yn ymwybodol o honiadau o fisogynistiaeth yn Undeb Rygbi Cymru ers peth amser.”
Mae golwg360 wedi gofyn i Lywodraeth Cymru am ymateb.
