Mae marwolaethau sy’n gysylltiedig â chyffuriau yn yr Alban wedi cyrraedd y lefel uchel erioed, gyda dros fil o fywydau’n cael eu colli yn 2019, yn ôl ystadegau swyddogol.

Y llynedd gwelwyd 1,264 o farwolaethau a oedd ag elfen yn gysylltiedig â chyffuriau – cyfradd uwch na holl wledydd yr Undeb Ewropeaidd, a mwy na thair gwaith cyfradd y Deyrnas Unedig gyfan.

Mae ffigurau Cofnodion Cenedlaethol yr Alban (NRS) yn dangos cynnydd o 6% ers 2018 pan gofnododd yr Alban y gyfradd uchaf ledled Ewrop hefyd.

Mae cyfradd y cynnydd wedi arafu’n sylweddol ers y cynnydd o 27% rhwng 2017 a 2018.

Dywedodd Pete Whitehouse, cyfarwyddwr gwasanaethau ystadegol NRS: “Yn 2019 gwelwyd y nifer uchaf o farwolaethau cofrestredig yn gysylltiedig â chyffuriau yn yr Alban ers dechrau cofnodion dros 20 mlynedd yn ôl.

“Mae’r ffigwr o 1,264 o farwolaethau yn gynnydd o 77 ar 2018.”

Roedd heroin a morffin yn gysylltiedig â mwy o farwolaethau nag mewn unrhyw flwyddyn flaenorol – yn 645 – a mwy na hanner y cyfanswm.

Roedd methadon yn gysylltiedig â 560 o farwolaethau, bensodiasepinau o unrhyw ffurf – stryd a phresgripsiwn – yn 999, a cocên yn 365.

Roedd cyfanswm o 404 o farwolaethau yn ardal bwrdd iechyd Glasgow Fwyaf a Clyde, 163 yn Swydd Lanarkshire, 155 yn Lothian, 118 yn Tayside a 108 yn Ayrshire ac Arran.

Roedd bron i 70% o’r marwolaethau yn ddynion, ac roedd mwy na dau draean rhwng 35 a 54 oed.

Galwodd gwleidyddion ac elusennau’r gwrthbleidiau am fwy o weithredu i atal y marwolaethau, gan ddweud y gellid bod wedi atal pob un.

Dywedodd Joe FitzPatrick, gweinidog iechyd cyhoeddus yr Alban: “Mae pob un o’r marwolaethau hyn yn drasiedi a hoffwn gynnig fy nghydymdeimlad â theulu, ffrindiau ac anwyliaid y rhai sydd wedi colli eu bywydau.

“Mae Llywodraeth yr Alban yn gwneud popeth o fewn ei phwerau i fynd i’r afael â marwolaethau cynyddol oherwydd cyffuriau ac rydym yn gweithio ar frys i sefydlu gwasanaethau o ansawdd uchel sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn i’r rhai sydd fwyaf mewn perygl.”

“Gwarth cenedlaethol”

Mae’r ffigurau diweddaraf yn “drasiedi a gwarth cenedlaethol”, yn ôl elusen.

Dywedodd David Liddell, prif swyddog gweithredol Fforwm Cyffuriau’r Alban: “Ni ddylai’r un ohonom ystyried bod y marwolaethau hyn y gellir eu hatal yn dderbyniol nac fel unrhyw beth heblaw trychineb a gwarth cenedlaethol.

“Mae’r angen am newid yn amlwg ac mae’n hen bryd newid.

“Yn fras, yr her o ran triniaeth yw sicrhau bod pobl sydd â phroblem gyffuriau yn cael eu trin ag urddas a pharch.

“Yn ogystal, mae angen i ni gynyddu’r amrywiaeth o wasanaethau ledled yr Alban i gynnwys ystafelloedd defnyddio cyffuriau, triniaeth gyda chymorth heroin ac allgymorth grymusol.

“Rhaid i ni roi terfyn ar ddieithrwch, ymyleiddio a stigmateiddio pobl sydd â phroblem gyffuriau – achos sylfaenol y mater hwn, sy’n adlewyrchu’n wael ar ddiwylliant a meddylfryd yr ydym wedi caniatáu iddynt ddatblygu heb eu herio dros flynyddoedd lawer.”