Mae YesCymru wedi croesawu canfyddiadau’r adroddiad interim gan y Comisiwn Annibynnol ar Ddyfodol Cyfansoddiadol Cymru, gan ddweud ei fod yn “gam enfawr” tuag at annibyniaeth.
Dros y flwyddyn ddiwethaf mae’r Comisiwn, sy’n cael ei gyd-gadeirio gan yr Athro Laura McAllister a Dr Rowan Williams, wedi bod yn casglu tystiolaeth ar sut mae Cymru yn cael ei llywodraethu ar hyn o bryd.
Mae’r grŵp o 11 o aelodau’r Comisiwn wedi bod yn siarad gyda dros 2,000 o unigolion, grwpiau arbenigol a sefydliadau.
Yn ei adroddiad, mae’n dadlau nad yw’r sefyllfa bresennol yn opsiwn ymarferol ar gyfer darparu sefydlogrwydd a ffyniant i Gymru.
Mae’n nodi pwysau sylweddol ar y ‘setliad’ presennol, gan ddadlau bod ‘anghydbwysedd grym’ i bobl Cymru o ran gallu dylanwadu ar bethau sy’n effeithio arnyn nhw.
Yn y cyfamser, mae gwendid parhaus economi Cymru hefyd wedi’i restru fel problem sylfaenol sydd, o gymharu â’r Deyrnas Unedig, yn parhau i danberfformio.
Casgliad
Daw’r adroddiad i’r casgliad bod tri llwybr cyfansoddiadol o ran sut gellid rhedeg Cymru, a allai wella bywydau pobol Cymru, sef:
- Cryfhau a diogelu’r setliad datganoli presennol.
- Creu dull ffederal gyda chyfansoddiad newydd ar gyfer y Deyrnas Unedig sy’n creu cydraddoldeb rhwng Cymru, Lloegr, yr Alban a Gogledd Iwerddon.
- Annibyniaeth, lle byddai Cymru yn dod yn wlad sofran, yn gymwys i wneud cais am aelodaeth lawn o sefydliadau rhyngwladol, fel y Cenhedloedd Unedig.
“Y gyfundrefn bresennol yn amhosib”
Fodd bynnag, yn ôl YesCymru mae hi’n “amlwg bellach bod cynnal y gyfundrefn bresennol yn amhosib”.
Dywed ei bod yn croesawu’r gydnabyddiaeth fod annibyniaeth bellach yn wir ddewis fel ffordd o sicrhau dyfodol Cymru, ei chymunedau a’i dinasyddion ac nad yw lleihau pwerau datganoledig y Senedd yn opsiwn y dylid ei ystyried.
Mae’r mudiad hefyd yn cytuno fod y cyfyngiadau presennol ar faterion economaidd, y fframweithiau cyfreithiol a’r strwythurau llywodraethiant yn niweidiol i fuddiannau Cymru a bod “diwygio yn hanfodol er mwyn sicrhau cynnydd”.
“Mae YesCymru yn cytuno gyda chanfyddiadau’r Comisiwn fod goruchafiaeth Senedd San Steffan yn golygu bod yn rhaid i Lywodraeth y Deyrnas Unedig gychwyn unrhyw newid i’r trefniadau presennol, ac o ganlyniad yn gallu anwybyddu unrhyw alwad am newid pellach a wneir gan bobl Cymru,” meddai Elfed Williams, Cadeirydd Plaid Cymru.
“Rydym wastad wedi datgan, nad partneriaeth rhwng pedair cenedl yw’r Undeb ond tra-arglwyddiaeth San Steffan dros y gweddill ohonom.”
“Cam enfawr ymlaen”
Dywedodd Gwern Gwynfil, Prif Weithredwr YesCymru: “Mae Cymru annibynnol nawr ar flaen y gad fel yr unig opsiwn go iawn i ddiogelu ein dinasyddion rhag cael eu llethu gan lywodraethiant San Steffan.
“Rhaid sicrhau’r dyfodol mwyaf disglair posibl i unrhyw un sy’n dymuno galw Cymru yn gartref iddynt ac mae’n glir mai Annibyniaeth yw’r opsiwn orau i wneud hyn.
“Mae’r adroddiad yn gam enfawr ymlaen yn ein nod o sicrhau’r diwygiad cyfansoddiadol sydd ei angen i wireddu’r weledigaeth o Gymru annibynnol, ac rydym yn ei groesawu.
“Mae YesCymru yn fudiad sydd wedi ymrwymo i’r nod o Gymru annibynnol.
“Dim ond Cymru, gyda’i llywodraeth a’i sefydliadau ei hun, wedi’u hethol a’i greu gan bobl Cymru y gellir ymddiried ynddo i lywodraethu er lles ei phobl.
“Rydyn ni’n credu mewn Cymru annibynnol sy’n cofleidio ac yn dathlu amrywiaeth pawb sy’n dewis gwneud Cymru yn gartref iddynt.”
‘Problemau sylweddol gyda’r ffordd mae Cymru’n cael ei llywodraethu ar hyn o bryd’
