Arwyddion positif yng nghanlyniadau’r Cyfrifiad wedi eu hanwybyddu, yn ôl Dyfodol i’r Iaith

Mae arwyddion positif yng nghanlyniadau’r Cyfrifiad wedi eu hanwybyddu, yn ôl Dyfodol i’r Iaith.

Datgelodd canfyddiadau’r cyfrifiad ddoe (dydd Mawrth, Rhagfyr 6) fod canran y bobl sy’n gallu siarad Cymraeg wedi gostwng i 17.8% dros y degawd diwethaf, yn ôl y cyfrifiad. Dyma’r ganran isaf i gael ei chofnodi mewn cyfrifiad erioed.

Roedd y ganran yn 2011 yn 19.0% – erbyn 2021 roedd hynny wedi gostwng i 17.8%, sef gostyngiad o 1.2%.

Ar Ddiwrnod y Cyfrifiad, 21 Mawrth 2021, dywedodd 538,300 o bobl tair oed neu’n hŷn yng Nghymru eu bod yn gallu siarad Cymraeg, o’i gymharu â 562,000 yn 2011.

Mae hyn yn ostyngiad o tua 23,700 o bobl ers Cyfrifiad 2011.

“Sylw negyddol”

Fodd bynnag, mae Dyfodol yr Iaith yn credu y dylid ymfalchïo yn y ffaith fod yna dwf wedi bod ym mhob sir yng Nghymru ond pedair, yn ogystal â’r twf o 3,100 ymysg pobl 20-44 oed ar draws y wlad, o 15.6% i 16.5%.

Mae’n debyg mai un o’r prif ffactorau sydd wedi cyfrannu at y gostyngiad cyffredinol oedd y gostyngiad yn nifer y plant a phobl ifanc rhwng tair a 15 oed oedd yn dweud eu bod yn gallu siarad Cymraeg.

Yn ôl Cyfrifiad 2021, y ganran o bobl tair oed neu’n hŷn sy’n gallu siarad Cymraeg oedd yr isaf i’w gofnodi mewn cyfrifiad erioed.

Roedd gostyngiad o 6% mewn plant rhwng 5 a 15 oed oedd yn nodi eu bod yn gallu siarad Cymraeg rhwng 2011 a 2021. Bu gostyngiad tebyg ar gyfer plant 3 i 4 oed.

“Mae’r sylw negyddol ar y cyfan yn deillio o gwymp yng nghanran y rhai 3-15 yr honnir eu bod yn siarad Cymraeg,” medd Heini Gruffudd, Cadeirydd Dyfodol i’r Iaith.

“Mae’r canrannau hyn yn fwy o ddehongliad rhieni o allu eu plant nag o wir allu i siarad Cymraeg.”

‘Cadarnhaol’

Tynnodd Dyfodol yr Iaith sylw at y cynnydd a fu yn y rhai 16-64 oed sy’n siarad Cymraeg.

Ychwanegodd Heini Gruffudd: “Mae’r twf yn eithaf cadarnhaol, o wybod bod patrymau allfudo a mewnfudo’n milwrio yn erbyn y Gymraeg.

“Mae’r twf yn arwydd bod ysgolion Cymraeg yn sicrhau nifer cynyddol o siaradwyr Cymraeg.

“Mae angen rhaglen gyflawn o weithredu cymunedol ledled y wlad, gan gynnwys datrys yr argyfwng tai, hyrwyddo’r Gymraeg yn y cartref ac yn y gymuned, ynghyd â sicrhau twf cyflym addysg Gymraeg a dysgu’r Gymraeg i oedolion.

“Yn y pen draw mae mwynhau defnyddio’r Gymraeg yn bersonol ac yn gymunedol yn allweddol, ac mae angen rhoi sylw i’r negeseuon cadarnhaol.”