Dylid rhoi “sylw brys” i ofynion ariannol y Llyfrgell Genedlaethol, yn ôl adroddiad gan banel annibynnol.
Cafodd yr adolygiad ei gomisiynu gan Lywodraeth Cymru, a bu’r panel annibynnol yn ymchwilio i sefyllfa’r Llyfrgell cyn yr argyfwng coronafeirws.
Mae’r adroddiad yn dweud bod incwm y Llyfrgell wedi cwympo gan 40% – mewn termau real – rhwng 2008 a 2019.
Hefyd bu’n rhaid cwtogi lefelau staff gan 23%.
Wrth ymateb i’r adroddiad, mae Pedr ap Llwyd, Prif Weithredwr y Llyfrgell, wedi galw ar wleidyddion o “bob plaid” i achub y sefydliad.
Casgliadau
Roedd y Llyfrgell yn gweithredu ag incwm o £9.6m yn 2018/19, ond roedd yn wynebu costau sylweddol yn gysylltiedig â gwaith cynnal a chadw, isadeiledd technoleg gwybodaeth, a chostau pensiynau.
Yn aml, roedd Llywodraeth Cymru yn cymeradwyo cyllid a fyddai’n para am gyfnod o 12 mis yn unig – dim pellach – yn ôl yr adolygiad.
Am fod y cyllid ond yn para am gyfnod byr, roedd hynny’n tanseilio gallu’r Llyfrgell i ymrwymo i wella’i sefyllfa a’i gwasanaethau, yn ôl yr adroddiad.
Fe wnaeth y panel gynnig peth beirniadaeth o fwrdd ymddiriedolwyr y Llyfrgell, gan alw am well hyfforddiant ac am aelodau o gefndiroedd sy’n fwy amrywiol.
Cri am gymorth
Yn ôl adroddiadau, mae Pedr ap Llwyd yn pryderu y bydd 30 swydd yn gorfod cael eu torri pe bai’r adolygiad yn cael ei anwybyddu.
“Chwi wleidyddion – o bob plaid – achubwch eich Llyfrgell Genedlaethol,” meddai ar Twitter.
"….the library's income had declined in real terms by 40% between 2008 and 2019. It had also cut its staffing by 23% in that time." Rhan o adroddiad hynod bwysig a gyhoeddwyd heddiw. Chwi wleidyddion – o bob plaid – achubwch eich Llyfrgell Genedlaethol. pic.twitter.com/V2sIsZsoKT
— Pedr ap Llwyd (@yrynadllwyd) September 30, 2020
Addo “cydweithio”
Mae Dafydd Elis-Thomas, y Dirprwy Weinidog Diwylliant, Chwaraeon a Thwristiaeth, wedi croesawu sylwadau’r panel, ac wedi addo y bydd yna ymdrech i ddatrys y sefyllfa.
“Mae’r Llyfrgell Genedlaethol yn sefydliad diwylliannol pwysig y mae’n hollbwysig ein bod yn sicrhau ei pharhad a hefyd sicrhau ei bod yn parhau’n berthnasol i Gymru gyfan,” meddai.
“Mae’r casgliadau hyn yn cynnig meysydd y mae angen i’r Llyfrgell a Llywodraeth Cymru roi sylw iddynt – a bydd y Llywodraeth a’r Llyfrgell yn cydweithio er mwyn sicrhau bod y Llyfrgell yn parhau’n gadarn ac yn addas i’w diben mewn cyfnod eithriadol o heriol i’n holl gyrff a noddir.”
