Yr Undeb Ewropeaidd yn gwrthod aildrafod protocol Gogledd Iwerddon

Mae’r Undeb Ewropeaidd wedi rhybuddio’r Deyrnas Unedig na fyddan nhw’n ailnegoi’r protocol ar gyfer trefniadau masnachu Gogledd Iwerddon ar ôl Brexit.

Daw hyn ar ôl i weinidog Brexit, yr Arglwydd David Frost, ofyn am newidiadau sylweddol i’r telerau, gan eu bod nhw’n “methu â pharhau fel y mae hi”.

Er hynny, fe ddaliodd yn ôl am y tro rhag cymryd y cam dramatig o atal rhannau o’r fargen i bob pwrpas, er iddo honni y byddai cyfiawnhad dros wneud hynny.

Roedd Prif Weinidog Prydain, Boris Johnson, yn ddirmygus o ddull “anhyblyg” yr Undeb Ewropeaidd wrth weithredu’r cytundeb, er iddo ei lofnodi, a dywedodd bod “cyfle i symud ymlaen mewn modd gwahanol.”

Ond fe wrthododd is-lywydd y Comisiwn Ewropeaidd, Maros Sefcovic, alwad y Deyrnas Unedig i aildrafod elfennau o’r protocol.

Cefndir y protocol

Mae’r protocol i bob pwrpas yn cadw Gogledd Iwerddon ym marchnad sengl yr Undeb Ewropeaidd, ond bod nwyddau sy’n cael eu hanfon o ynys Prydain Fawr i’r farchnad sengl yn cael eu gwirio – ac mewn rhai achosion eu gwrthod.

Roedd y protocol wedi ei drefnu yn wreiddiol i sicrhau na fyddai ffin galed yn Iwerddon, ond mae hynny wedi arwain at rwystrau masnach ym Môr Iwerddon.

“Rydym yn annog yr Undeb Ewropeaidd i edrych ar y cytundeb eto ac i weithio gyda ni i fachu ar y cyfle i roi sylfaen well i’n perthynas,” dywedodd yr Arglwydd Frost wrth ei gymheiriaid yn Nhŷ’r Arglwyddi.

“Rydyn ni’n barod i weithio gyda nhw i gyflawni dyfodol mwy disglair, sydd o fewn cyrraedd.”

Cynigion y Deyrnas Unedig

Mae’r cynigion sydd wedi eu cyhoeddi gan y Llywodraeth yn cynnwys:-

Proses sydd “wedi’i seilio ar dystiolaeth” ar gyfer nwyddau sydd mewn perygl o fynd i mewn i’r farchnad sengl, ond caniatáu’n “rhwydd” y nwyddau ar gyfer Gogledd Iwerddon yn unig.
Mynediad parhaus i nwyddau i Ogledd Iwerddon o weddill y Deyrnas Unedig, trwy ddull rheoleiddio sy’n derbyn safonau Prydain a’r Undeb Ewropeaidd.
Fframwaith “arferol” i oruchwylio’r trefniadau, heb unrhyw rôl i’r Llys Cyfiawnder.

Un syniad a gafodd ei gyflwyno oedd bod masnachwyr o’r Deyrnas Unedig yn datgan ai i Ogledd Iwerddon neu’r Weriniaeth y mae eu nwyddau’n mynd.

“Byddai angen rheolau tollau ffurfiol ar gyfer nwyddau sy’n mynd i Iwerddon a byddai’r Deyrnas Unedig yn ymrwymo i’w gorfodi. Ni fyddai angen prosesau tollau ar nwyddau eraill,” cynigiodd yr Arglwydd Frost.

Nododd hefyd ei fod yn credu bod y newid yn angenrheidiol, gan dynnu sylw at ddifrod economaidd a chymdeithasol a fyddai, honnodd, yn cyfiawnhau tanio Erthygl 16, gan rwygo rhannau o’r fargen i bob pwrpas.

‘Aflonyddwch’ ac ‘ansefydlogrwydd’

“Mae aflonyddwch sylweddol wedi bod i fasnach rhwng y dwyrain a’r gorllewin, cynnydd sylweddol mewn masnach ar ynys Iwerddon wrth i gwmnïau newid cadwyni cyflenwi, ac aflonyddwch sylweddol i fywydau pob dydd pobl,” ychwanegodd yr arglwydd Frost.

“Mae ansefydlogrwydd cymdeithasol wedi bod hefyd, gyda’r anhrefn yng Ngogledd Iwerddon dros y Pasg.”

Roedd canfyddiad “ffug, ond clir” yn y gymuned Unoliaethol o gael eu gwahanu oddi wrth weddill y Deyrnas Unedig, meddai, sydd wedi cael “canlyniadau gwleidyddol dwys”.

Dywedodd yr Arglwydd Frost wrth ei gymheiriaid bod cynnydd wedi bod mewn trafodaethau â’r Unde Ewropeaidd, a swyddogion dan arweiniad Mr Sefcovic, ond “ar y cyfan, dydy’r trafodaethau hynny heb gyrraedd calon y broblem”.

“Yn syml iawn, rydyn ni’n methu parhau fel mae hi,” meddai.