Mae nyrsys sydd wedi’u llethu gan y pandemig yn gweithio shifftiau 12 awr yn rheolaidd i gadw’r GIG i fynd, yn ôl arolwg newydd.

Canfu’r arolwg o fwy na 9,000 o staff nyrsio’r Deyrnas Unedig ar gyfer y Coleg Nyrsio Brenhinol (RCN) fod llawer yn ystyried rhoi’r gorau iddi ac yn anhapus ag ansawdd y gofal y gallant ei ddarparu oherwydd lefelau staffio annigonol.

Mewn rhagair i’r adroddiad, dywedodd Pat Cullen, ysgrifennydd cyffredinol a phrif weithredwr y Coleg Nyrsio Brenhinol: “Nid yw nyrsio yn weithred arwrol, yn weithred neu’n alwedigaeth anhunanol.

“Mae nyrsio yn broffesiwn sy’n hanfodol i ddiogelwch, sy’n hanfodol i gymdeithas ac mae’n cymryd ei gyfrifoldebau o ddifrif.

“Mae’r dystiolaeth yn yr adroddiad hwn yn dangos bod llawer o’n haelodau bellach yn gweld y pwysau arnynt yn annioddefol.”

Gweithio tu hwnt i shifftiau

Canfu’r pôl, a gynhaliwyd ym mis Hydref – cyn i Omicron daro – fod tri o bob pedwar (74%) o staff nyrsio yn adrodd eu bod yn gweithio y tu hwnt i’w shifftiau yn rheolaidd, heb eu talu’n aml, gydag 17% yn gwneud hynny ar bob shifft.

Dywedodd llawer eu bod yn gweithio sifftiau 12 awr fel mater o drefn ac nid yw traean wedi gallu cymryd eu gwyliau blynyddol – er eu bod yn teimlo bod hyn yn niweidiol i’w hiechyd a’u lles.

Canfu’r arolwg mai dim ond dwy ran o dair (63%) o’r ymatebwyr a ddywedodd eu bod wedi gallu cymryd eu hawl gwyliau llawn dros y flwyddyn ddiwethaf.

Yn y cyfamser, yn wyneb prinder staff a phwysau gwaith, dywedodd 68% eu bod yn teimlo o dan ormod o bwysau yn y gwaith, ac mae 62% yn rhy brysur i ddarparu lefel y gofal yr hoffent ei ddarparu.

Dywedodd ychydig dros dri chwarter (77%) eu bod wedi gweithio pan ddylent fod wedi cymryd absenoldeb salwch ar o leiaf un achlysur dros y 12 mis blaenorol.

Dyfodol

O’r rhai a oedd wedi gweithio pan yn sâl, dywedodd 67% eu bod yn sâl oherwydd straen a dywedodd 38% fod hyn oherwydd problemau iechyd meddwl.

O ran y dyfodol, canfu’r arolwg barn fod 57% o staff nyrsio yn ystyried neu’n cynllunio gadael eu swydd bresennol – gan gynnwys cynllunio ar gyfer ymddeoliad.

Mae’r bwriad i adael ar ei gryfaf ymhlith staff nyrsio sy’n gweithio yn ysbytai’r GIG, gyda 60% yn ystyried neu’n bwriadu gadael eu swydd.

Y prif resymau dros fod eisiau gadael, yn ôl yr arolwg, yw teimlo eu bod yn cael eu tanbrisio a bod dan ormod o bwysau.

Dywedodd tua chwech o bob 10 (63%) o’r holl staff fod eu band cyflog yn amhriodol ar gyfer y gwaith y maent yn ei wneud.

Dywedodd un ymarferydd nyrsio uwch mewn ysbyty GIG yn yr Alban: “Mae ein hardal yn cael ei llethu ac yn methu darparu gofal diogel ac o safon uchel i’n cleifion. Mae ciwiau o gleifion allan o’r drws.

“Rwyf bob amser wedi mwynhau fy swydd ac yn ei chael yn werth chweil. Mae’n teimlo fel ein bod yn suddo mewn tywod heb unrhyw ffordd allan.”

Effaith y pandemig

Ychwanegodd Ms Cullen: “Wrth i’r pandemig symud i drydedd flwyddyn galendr, a nawr rydyn ni’n wynebu ton Covid arall, mae ein haelodau’n siarad yn glir am effaith y pandemig a blynyddoedd o ddiffyg staff.

“Heb os, mae gan nyrsio’r potensial i fod yn yrfa hynod gyfoethog a boddhaol, ond gyda degau o filoedd o swyddi nyrsio heb eu llenwi, nid yw’r sefyllfa’n gynaliadwy.

“Mae angen ‘amser allan’ wedi’i ariannu a’i gefnogi ar bob aelod o staff nyrsio – heb fod yn gyfyngedig i wyliau blynyddol – a hynny ar gyfer yr holl staff, pa bynnag leoliad y maent yn gweithio ynddo.

“Yn yr un modd, lle mae staff wedi cymryd amser i ffwrdd oherwydd salwch, rhaid i orffwys ac adfer fod yn rhan ganolog o’r broses o wneud penderfyniadau ynglŷn â dychwelyd i’r gwaith. Mae angen sicrhau bod gwasanaethau cymorth meddyliol a seicolegol priodol ar gael.”

Dywedodd nyrs glinigol arbenigol ym maes gofal brys yng Nghymru a ymatebodd i’r arolwg bod “bygythiad cyson” o gael ei symud ar unrhyw adeg i lenwi bylchau yn y rota.

Ychwanegodd: “Ers Covid-19, mae cleifion a theuluoedd yn aros cyhyd i gael gofal, mae cymaint o bobl ofidus, mae teuluoedd yn galw’n ddyddiol, ac mae’r galwadau’n dorcalonnus.

“Mae’r ymddygiad ymosodol yn cynyddu, ac nid wyf yn siŵr faint yn fwy y gallaf ei gymryd.”

Dywedodd cynrychiolydd RCN a nyrs yn Llundain, Jodie Elliott: “Bob dydd rydyn ni’n dod i mewn i wneud gwaith da; pan na allwch wneud hynny oherwydd nad oes gennych y staff mae’n torri fy nghalon.”