Mae arweinydd Plaid Cymru yn San Steffan yn dweud nad yw Llywodraeth Cymru’n gwneud digon i helpu teuluoedd sydd ag anwyliaid yn byw â dementia mewn cartrefi gofal.
Mae Liz Saville-Roberts, Aelod Seneddol Dwyfor Meirionnydd, yn galw am newid y gyfraith i wneud ymweliadau â chartrefi gofal yn hawl dynol.
Dywed ei bod yn poeni efallai na fydd hi’n gallu ymweld â’i mam pan fydd hi’n cael ei symud o’r ysbyty i gartref gofal.
Mae hi’n gofyn am fwy o eglurder i’w roi i gartrefi gofal am eu dyletswyddau o dan y Ddeddf Hawliau Dynol a Chydraddoldeb.
Mae Llywodraeth Cymru yn dweud y dylai darparwyr gefnogi ymweliadau dan do arferol mewn ffordd ddiogel sy’n ystyried yr holl risgiau posibl.
Ychwanegodd llefarydd y gall preswylwyr barhau i dderbyn ymweliadau dan do gan eu “hymwelydd hanfodol” enwebedig os bydd achos o Covid mewn cartref.
Daw hyn wrth ymateb i sylw ar y gwefannau cymdeithasol gan ddynes yn sôn ei bod yn methu ag ymweld â’i gŵr mewn cartref gofal.
I’m sorry to read about your husband, Jenny. It’s not a sufficient answer from @Eluned_Morgan to say that private home owners’ insurance liability can over-ride people’s welfare and public policy.
‘Person-centred care’ must not be an empty slogan. https://t.co/Rfve59ZS9P
— Liz Saville Roberts AS/MP ??????? (@LSRPlaid) January 12, 2022
“Mae’n ddrwg gennyf ddarllen am eich gŵr, Jenny,” meddai Liz Saville Roberts ar ei chyfrif Twitter.
“Nid yw’n ateb digonol gan @Eluned_Morgan [Gweinidog Iechyd Cymru] i ddweud y gall atebolrwydd yswiriant perchnogion cartrefi preifat godi uwchlaw lles a pholisi cyhoeddus pobol.
“Ni ddylai ‘gofal sy’n canolbwyntio ar yr unigolyn’ fod yn slogan gwag.”
Ymateb Llywodraeth Cymru
Dywed Llywodraeth Cymru fod y canllawiau’n glir, a’u bod nhw wedi darparu lefelau sylweddol o gyllid i gefnogi’r sector gofal cymdeithasol i oedolion drwy gydol y pandemig.
Maen nhw’n ychwanegu eu bod yn gweithio gyda llywodraethau eraill y Deyrnas Unedig i ddod o hyd i atebion i’r materion ehangach sy’n wynebu’r sector, gan gynnwys premiymau cynyddol ac anhawster sicrhau yswiriant ar gyfer Covid.
Er bod rheolau Covid yn caniatáu ymweliadau, dywed Liz Saville Roberts fod llawer o’i hetholwyr wedi sylweddoli nad oedden nhw’n gallu gweld eu hanwyliaid, ac mae hi’n ofni y bydd ei mam “yn debygol o gael ei gwahanu am gyfnod amhenodol pan fydd hi’n cael ei symud i gartref nyrsio”.
“Rydyn ni wedi mynd drwy’r cyfnod yma o golli fy mam yn gyson, dros y flwyddyn ddiwethaf, a dyma ni gyda Omicron a’r bygythiad roedden ni’n mynd i golli staff iechyd a gorfod cau llefydd i lawr, a’r cartrefi gofal yn dweud y bydd yn rhaid i ni gau ein drysau i ymwelwyr,” meddai.
“Ac roeddwn i’n meddwl, rydyn ni wedi cael dwy flynedd o Covid nawr, siawns nad yw hyn yn iawn, siawns bod hawl ddynol sylfaenol i ddioddefwyr dementia, i bobl sydd â nam gwybyddol weld eu teuluoedd, ac i’r teuluoedd weld eu hanwyliaid hefyd – ac na, does dim.
“Does gan rywun sydd â dementia ddim hawliau dynol i weld eu teuluoedd. Mae gan grwpiau eraill hawliau, ond ni yw un o’r grwpiau yr effeithiwyd arnynt fwyaf yn ystod cyfnod Covid, a chredaf, mewn gwirionedd, fod yn rhaid i ni newid hynny.”
Ychwanega fod dementia yn gyflwr sydd yn lladd pobol, ac y gallai ynysu olygu bod y cyflwr yn gwaethygu.
Ers Nadolig 2020, mae ffigyrau Cymdeithas Alzheimer Cymru yn dangos bod 60% o bobol â dementia yn llai tebygol o adnabod aelodau o’r teulu, gyda 29% yn ei chael hi’n fwy anodd bwyta, a dywedodd 35% ei bod hi’n fwy anodd cerdded.
Yn ôl adroddiad gan Lancet fis Gorffennaf, mae’n ymddangos bod 54% o breswylwyr mewn cartrefi gofal wedi gwaethygu, yn dilyn arolwg ar-lein sy’n cael eu gweinyddu gan roddwyr gofal.
