Gallai gwymon fod yn bŵer newydd i Gymru, yn ôl Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol Cymru.

Heddiw (dydd Mawrth, Mehefin 11), cynhaliodd Derek Walker ddigwyddiad ar y cyd â The Earthshot Prize i ddathlu twf diwydiant gwymon Cymru.

Archwiliodd A Seaweed Future in Wales, ym Mhrifysgol Metropolitan Caerdydd, arloesi blaenllaw yn y diwydiant gwymon a sut y gallai mwy o fuddsoddiad a chymorth ddatblygu dyfodol ffermio gwymon atgynhyrchiol i’r genedl.

Fe wnaeth astudiaeth deuddeg mis ‘Prosiect Madoc’ dan arweiniad y Seaweed Alliance ganfod bod 50% o ardal forol Cymru yn addas ar gyfer tyfu gwymon, gyda’r potensial i adeiladu diwydiant gwerth £105m a chreu bron i 1,000 o swyddi.

Ffermio cefnfor adfywiol

Mae gan Gymru gyfle i ddatblygu diwydiant adfywiol cynaliadwy, gyda chymwysiadau o gynhyrchion bwyd, defnyddiau amaethyddol, i bapur a phecynnu yn arwain at well ansawdd dŵr, gwarchod yr arfordir a gwell bioamrywiaeth, yn ôl yr astudiaeth.

Caiff ffermio gwymon ei alw’n ‘ffermio cefnfor adfywiol’ oherwydd yr effaith gadarnhaol mae’n ei chael ar yr amgylchedd.

Mae ffermydd cefnfor adfywiol yn creu cynefinoedd, tiroedd meithrin a lloches i bysgod a bywyd morol arall.

Mae’r gwymon hefyd yn amsugno carbon, nitrogen a ffosfforws o’r cefnfor gan ei gwneud hi’n haws i rywogaethau eraill ffynnu.

Cymru yw’r unig wlad yn y byd sydd â Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol, sy’n ei gwneud yn ofynnol i gyrff cyhoeddus gydweithio i sicrhau llesiant diwylliannol, economaidd, amgylcheddol a chymdeithasol gwell i bobol sy’n byw yn awr ac yn y dyfodol.

Galw am gynllun i ddatblygu’r diwydiant

Mae Derek Walker yn galw ar Lywodraeth Cymru i osod cynllun cadarn ar gyfer tyfu’r diwydiant gwymon yng Nghymru.

“Gydag arfordir o 1,680 milltir ac wedi’i hamgylchynu gan ddŵr ar dair ochr, mae’n ymddangos yn amlwg i Gymru fod yn archwilio manteision gwymon ac economi las newydd,” meddai.

“Fel gwledydd eraill ledled y byd, rydyn ni’n wynebu heriau economaidd, amgylcheddol ac iechyd enfawr ac rydw i’n gyffrous ynghylch sut y gallai buddsoddi yng nghonglfaen un o’n seigiau cenedlaethol ddod â buddion lluosog, o swyddi gwyrdd i wella’r system fwyd, a chefnogi Cymru a’r byd i leihau effeithiau newid yn yr hinsawdd.

“Ar ôl gweld canlyniadau rhywfaint o’r gwaith sy’n digwydd yng Nghymru eisoes, rwy’n gyffrous am y posibilrwydd y bydd gwymon yn bŵer newydd i Gymru”

Stori Câr-y-Môr

Cadeiriodd Derek Walker drafodaeth ar botensial diwydiant gwymon yn ddiweddar, ac ymysg y rhai oedd yn bresennol roedd Câr-y-Môr, sy’n rhedeg fferm wymon adfywiol yn Sir Benfro.

Defnyddiodd y gymdeithas budd cymunedol yn Nhyddewi, Sir Benfro y Ddeddf i apelio am drwydded forol tymor byr ar gyfer Câr-y-Môr.

Roedd yr apêl yn llwyddiannus, a bellach mae ganddyn nhw drwydded ugain mlynedd i gynhyrchu gwymon Cymreig cynaliadwy a ffermio wystrys a chregyn gleision brodorol oddi ar yr arfordir yn Swnt Dewi, lle maen nhw’n monitro effaith y fferm ar yr amgylchedd morol a bioamrywiaeth ynghyd â buddion ar gyfer yr hinsawdd.

“Mae WWF wedi bod yn cefnogi datblygiad ffermio gwymon atgynhyrchiol ers nifer o flynyddoedd, oherwydd ei allu i ddod â buddion i’n hinsawdd, ei fod yn ffynhonnell bwyd iach, ei allu i wella iechyd y cefnfor, a gall helpu i arallgyfeirio’r bywoliaethau pobl sy’n byw mewn cymunedau ymylol,” meddai Gareth Clubb, Cyfarwyddwr WWF Cymru.

“Mae WWF wedi bod yn gweithio gyda Châr-y-Môr ar ymgysylltu â’r gymuned a monitro bioamrywiaeth, yn ogystal ag archwilio’r gwahanol fanteision a’r defnydd posibl o wymon yn y Deyrnas Unedig.”