Mae angen dyrannu llawer mwy o adnoddau i wella cyflwr afon Teifi yn llawer cynt na’r bwriad, yn ôl llefarydd ar ran ymgyrch Achub y Teifi, sy’n falch fod y mater wedi’i ddatganoli i Lywodraeth Cymru.

Mae gwaith lliniaru a lleihau ffosffodau ar waith yn yr afon ar hyn o bryd, ond mae angen cymryd mwy o gamau ac yn gyflymach, yn ôl Swyddog Ymgyrchoedd y Wasg yr ymgyrch.

Nod y prosiect Lleihau a Lliniaru Ffosffad (PRAM) yw gwella cyflwr afon Teifi, Ardal Cadwraeth Arbennig ddynodedig, trwy leihau’r llwyth ffosfforws a diogelu’r dreftadaeth naturiol.

Mae Ymddiriedolaeth Afonydd Gorllewin Cymru’n cydweithio â nifer o bartneriaid lleol i gyflawni gweithgareddau gwella afonydd ar lawr gwlad, gan gynnwys gosod ffensys ar lannau afonydd, cwblhau gwaith gwella buarth, datblygu cynlluniau gwlyptir integredig, a gosod planwyr draenio trefol cynaliadwy.

Mae’r prosiect yn cael ei ariannu gan y Rhaglen Rhwydweithiau Natur, sy’n cael ei darparu gan y Gronfa Dreftadaeth ar ran Llywodraeth Cymru.

Y gwaith

Wrth siarad â golwg360, dywed Bobby Kelly ar ran Achub y Teifi fod y gwaith hwn yn allweddol bwysig i’r amgylchfyd, a bod y cam hwn wedi’i gymryd o ganlyniad i gydweithio rhwng rhanddeiliaid.

Er ei fod yn ei weld fel cam positif, mae’n teimlo bod “ffordd bell i fynd” a bod angen gweithredu’n gynt na’r bwriad gwreiddiol i achub yr afon.

“Mae’r prosiect lleihau a lliniaru ffosffad wedi’i anelu at wella amodau ardal gadwraeth arbennig ddynodedig Afon Teifi trwy leihau llwyth ffosffad a diogelu’r dreftadaeth naturiol,” meddai Bobby Kelly.

“Mae’r gwaith o adeiladu ffens lan yr afon ar hyd yr afon Teifi wedi dechrau.

“Bydd y ffensys yn cau livestock o’r afon, gan leihau erydiad y glannau a mewnbynnau maetholion wrth ganiatáu i blanhigion dyfu i ddarparu cynefin a chysgod i’r afon, gan wella ansawdd dŵr.

“Mae Ymddiriedolaeth Afonydd Gorllewin Cymru hefyd yn gweithio gyda Chyngor Sir Ceredigion i wneud gwelliannau i fuarth fferm ar hyd afon Teifi, i wella mewnbynnau Ffosffad, datblygu integredig mewn cynlluniau arfau adeiladol, a gosod planwyr draenio trefol cynaliadwy.

“Rwy’n priodoli’r cam hwn sy’n cael ei gymryd i randdeiliaid yn gweithio gyda’i gilydd i wella iechyd ein hafonydd.

“Mae’r prosiect lleihau a lliniaru ffosffad yn sicr yn gam mawr i’r cyfeiriad cywir, ond rhaid inni beidio â stopio yn ein galwadau am ecosystem afon iach a bioamrywiaeth gyfoethog.

“Mae gennym ffordd bell i fynd.

“Mae ymgyrch Achub y Teifi o’r farn fod angen dyrannu adnoddau llwythol sylweddol i wella iechyd afon Teifi yn gynt o lawer nag sydd wedi’i gynllunio ar hyn o bryd.”

‘Sbri fandaliaeth amgylcheddol a diystyrwch llwyr’

Dydy Bobby Kelly ddim yn teimlo bod Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn gwneud yn ddigon da, ac mae’n eu cyhuddo nhw o “sbri fandaliaeth amgylcheddol” yn achos afon Teifi.

I’r gwrthwyneb, mae’n teimlo bod Llywodraeth Cymru’n gwneud yn llawer gwell ar faterion amgylcheddol.

“Diolch byth fod yr amgylchedd yn fater datganoledig,” meddai.

“Mae ymgyrch Achub y Teifi yn falch bod Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i egwyddorion Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016 ac i gynnal niwtraliaeth maetholion ar gyfer datblygiadau mewn afonydd ACA (Ardaloedd Cadwraeth Arbennig) sy’n methu â chyrraedd targedau ansawdd dŵr.

“Mae ymgyrch Achub Y Teifi hefyd yn hapus am drechu Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn Nhŷ’r Arglwyddi yn eu sbri fandaliaeth amgylcheddol amlwg a’u diystyrwch llwyr i iechyd afonydd Prydain.

“Mae gwaith Lleihau Ffosffad a Lliniaru yn mynd rhagddo ar Afon Teifi.

“Nod y prosiect Lleihau a Lliniaru Ffosffad (PRAM) yw gwella cyflwr Afon Teifi, Ardal Cadwraeth Arbennig ddynodedig, trwy leihau llwyth ffosfforws a diogelu’r dreftadaeth naturiol.

“Mae’r gwaith o adeiladu ffensys glan yr afon ar hyd afon Teifi wedi dechrau.

“Bydd y ffensys yn cau da byw o’r afon, gan leihau erydiad glannau a mewnbynnau maetholion wrth ganiatáu i blanhigion dyfu, darparu cynefin a chysgod i’r afon a gwella ansawdd dŵr.

“Mae Ymddiriedolaeth Afonydd Gorllewin Cymru hefyd yn gweithio gyda Chyngor Sir Ceredigion i wneud gwaith gwella buarth ar hyd afon Teifi i leihau mewnbynnau ffosfforws, datblygu cynlluniau gwlyptir adeiledig integredig, a gosod planwyr draenio trefol cynaliadwy.

“Mae ymgyrch Achub y Teifi yn pryderu bod y corff a sefydlwyd i ddisodli amddiffyniadau amgylcheddol a gynigiwyd gan yr Undeb Ewropeaidd unwaith, wedi dweud y gallai Adran yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig (Defra), Asiantaeth yr Amgylchedd (EA) ac Ofwat fod wedi defnyddio dehongliad gwannach o gyfreithiau a gynlluniwyd i atal llygredd carthion gan gwmnïau dŵr.

“Nid yw’n ymddangos bod Llywodraeth y Deyrnas Unedig yn gwrando ar eu corff newydd, felly ni fydd cwmnïau dŵr yn gwneud hynny.”