Mae cyfres o gerfluniau’n dathlu’r werin bobol adeiladodd gastell Caernarfon wedi cael ei dadorchuddio.

Mae naw cerflun o gwmpas y safle ar y thema ‘y dwylo a adeiladodd y Castell’, sef dwylo’r werin bobol.

Ar ôl tair blynedd o waith, mae’r prosiect i wella prif borthdy’r castell wedi’i gwblhau.

Roedd digwyddiad heddiw (dydd Iau, Ebrill 27) i ddathlu cwblhau’r gwaith, gyda Dawn Bowden, y Dirprwy Weinidog Celfyddydau a Chwaraeon, yng Nghastell Caernarfon.

Mae’r buddsoddiad wedi arwain at osod dec ar y to a lloriau newydd yn nhŵr y porthdy, gan ganiatáu mynediad i rannau o’r castell fu’n anhygyrch ers canrifoedd.

Mae hefyd wedi golygu gosod lifft sy’n caniatáu mynediad i bawb i’r lefelau uchaf.

Y gobaith yw y bydd y cyfraniad gwerthfawr mae’r castell yn ei wneud tuag at yr economi leol yn cryfhau.

“Rydym yn sefyll mewn ardal does neb wedi’i gweld yn agos am gannoedd o flynyddoedd, i fod yn onest,” meddai David Rees, Rheolwr Dehongli Cadw, wrth golwg360.

“Mae o’n bwysig oherwydd ei fod yn helpu pawb i weld y castell yn wahanol.”

‘Y dwylo adeiladodd y castell’

Yn draddodiadol, mae pobol yn cofio’r bobol sydd â statws brenhinol wrth feddwl am gestyll.

Ond yr hyn sy’n gwneud y cerfluniau o gwmpas y castell yn wreiddiol a gwahanol yw eu bod yn dathlu’r werin bobol adeiladodd y castell.

“Mae tua naw cerflun o gwmpas y safle sydd yn thema ‘dwylo’, dwylo oedd yn adeiladu’r castell,” meddai David Rees.

“Mae hwnna’n ran o hanes sydd ddim yn cael ei siarad amdano llawer.

“Mae’r rhan fwyaf o safleoedd hanesyddol yn siarad am frenhinoedd, tywysogion, pobol ‘bwysig’ o ran statws, ond dydy pobol sydd wedi creu’r castell dros y blynyddoedd ddim yn cael yr un sylw gan amlaf.

“Gan greu’r gwahanol gerfluniau yma, mae hwnna’n rhoi sylw ar eu gwaith nhw ond hefyd y sgiliau roedden nhw wedi’u defnyddio i adeiladu’r castell a chreu gwahanol ddeunyddiau.

“Yr un sgiliau sy’n cael ei defnyddio heddiw.

“Mae hynny’n cael ei adlewyrchu yn y cerfluniau.”

Taith sain

Nid yn unig mae’r castell wedi cael ei ddatblygu, yn fwy hygyrch ac efo cerfluniau, ond mae taith sain ar gael bellach hefyd.

Trwy ddyfais wrth gerdded o gwmpas y castell, gall pobol glywed am hanes y castell a hanes Cymru.

“Mae lifft gyda ni sy’n gyfleuster newydd ac mae toiledau hygyrch gyda ni,” meddai David Rees.

“Mae’r castell yn fwy hygyrch i bawb nawr.

“Mae pobol mewn cadair olwyn neu gyda phram, neu bobol oedd methu dringo’r grisiau flynyddoedd yn ôl, yn gallu cael yr un mynediad â phawb arall.

“Mae caffi newydd, felly mae pobol yn gallu stopio i gael paned a brechdan.

“Mae mynediad i gadair olwyn tu allan i’r prif borthdy.

“Mae pawb yn gallu dod a mwynhau eu hymweliad, felly.

“Yn ogystal â’r gwaith cerfluniau rydych yn gallu’i weld, yn ogystal â’r caffi a’r lifft, mae taith sain ac mae hwnna’n 40 o stops gwahanol o gwmpas y castell i gyd.

“Gall pobol brynu dyfais pan maen nhw’n dod mewn, a gwrando ar hwnna i gael esboniad mwy dwfn o hanes y safle a hanes Cymu.”

Economi leol

Nid yn unig mae pobol yn dysgu am hanes drwy ymweld â’r castell, ond maen nhw hefyd yn cryfhau’r economi leol, ac yn rhoi arian ychwanegol i wneud gwaith cadwraeth dan ofal Cadw.

“Roedd y castell, cyn y lansiad, yn denu tua 200,000 o ymwelwyr bob blwyddyn,” meddai David Rees.

“Gobeithio y bydd hynny yn cynyddu ar ôl y lansiad yma.

“Gobeithio y daw mwy o bobol i weld y safle a dod i ddysgu am hanes Cymru a hanes castell Caernarfon.

“Gobeithio y bydd pobol yn mynd allan a gwario arian yn y dref.

“Hefyd, mae’r arian sy’n cael ei wario yma yn helpu i wneud gwaith cadwraeth i bob safle sydd dan Cadw; mae 131 safle.”