Mae Pwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg y Senedd wedi clywed tystiolaeth sy’n peri pryder ynghylch sut mae’r argyfwng costau byw yn effeithio ar bresenoldeb disgyblion yn yr ysgol.

Mae’r pwyllgor yn galw am astudiaeth frys gan Lywodraeth Cymru er mwyn deall yn well y problemau sy’n wynebu teuluoedd.

Cafodd materion fel costau teithio, gwisg ysgol, offer a thripiau ysgol eu nodi gan y rhai roddodd dystiolaeth i’r pwyllgor.

Dywedodd Comisiynydd Plant Cymru, er enghraifft, wrth y Pwyllgor fod y ffigurau presenoldeb yn “sylweddol is” i blant mewn grwpiau blwyddyn nad oes ganddyn nhw hawl i gludiant am ddim.

Galwodd am gymryd camau i ymestyn hawliau a dywedodd nad yw rhywfaint o’r cymorth ar gyfer teithio yn addas i’r pwrpas.

Dywedodd y Comisiynydd Plant hefyd fod angen ystyried absenoldeb cyson yng nghyd-destun tlodi, a bod angen i drechu tlodi plant “fod yn sbardun allweddol wrth leihau absenoldeb o’r ysgol”.

Fis diwethaf, mae cyfraddau presenoldeb ar gyfer y flwyddyn academaidd bresennol yn dangos presenoldeb isaf ar gyfer disgyblion ym Mlwyddyn 11 a phresenoldeb uchaf ar gyfer disgyblion ym Mlwyddyn 7.

Mae presenoldeb wedi bod yn uwch ar gyfer disgyblion sydd ddim yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim o gymharu â’r rhai sydd yn gymwys i gael prydau ysgol am ddim, sef presenoldeb o 93.1% o gymharu â phresenoldeb o 86.9%.

Y rheswm mwyaf cyffredin dros absenoldeb yw salwch.

Astudiaeth frys ac effaith y pandemig

Mewn ymateb i’r pryderon a nodwyd a’r heriau i rieni yn ystod argyfwng costau byw, mae’r Pwyllgor yn galw ar Lywodraeth Cymru i gomisiynu astudiaeth frys i ymchwilio sut mae’r argyfwng yn effeithio ar allu disgyblion i fynychu’r ysgol.

O’r dystiolaeth gafodd ei chasglu gan y pwyllgor, mae’n glir fod y pandemig a chau ysgolion wedi arwain at agwedd fwy derbyngar tuag at bresenoldeb ysgol is.

Awgryma Cyngor Bro Morgannwg fod effaith newidiadau cymdeithasol ehangach, gyda’r newid i weithio gartref hefyd yn ffactor cyfrannol gan nad oedd presenoldeb yn gyfystyr â chyrhaeddiad na deilliannau mwyach.

Ychwanega Cymdeithas Arweinwyr Ysgolion a Cholegau Cymru y bu gostyngiad sylweddol ym mhryder rhieni ar bwysigrwydd presenoldeb, a bod myfyrwyr hefyd o’r farn nad yw presenoldeb mor bwysig.

Er mwyn mynd i’r afael â’r pryderon eang ynghylch absenoldeb disgyblion a’r effaith mae’n ei chael ar blant, mae’r pwyllgor yn credu ei bod bellach yn hanfodol fod ysgolion, awdurdodau lleol a Llywodraeth Cymru yn cydweithio ar ymgyrch gyhoeddus i atgyfnerthu negeseuon am bwysigrwydd presenoldeb yn yr ysgol.

Mae’r pwyllgor yn galw am ymgyrchoedd lleol a chenedlaethol sy’n gadarnhaol ac yn rhoi negeseuon calonogol am bresenoldeb ysgol.

Cyrhaeddiad academaidd, iechyd meddwl a llesiant

“Ni ellir diystyru effaith absenoldeb o’r ysgol ar bobl ifanc,” meddai Jayne Bryant, cadeirydd y Pwyllgor Plant, Pobol Ifanc ac Addysg y Senedd.

“Nid yn unig y mae’n effeithio ar gyrhaeddiad addysgol, ond gall hefyd gael effaith ar iechyd meddwl a llesiant.

“Mae’r pandemig wedi effeithio ar blant a phobl ifanc mewn sawl ffordd. Yn dilyn cau ysgolion a newid patrymau gwaith rhieni, rydym wedi clywed sut mae hyn hefyd wedi newid agweddau tuag at bresenoldeb yn yr ysgol.

“Mae anfon plant i’r ysgol hefyd yn fusnes drud i deuluoedd. Mae’n rhaid i rieni ddod o hyd i arian ar gyfer gwisg ysgol, llyfrau, technoleg, deunydd ysgrifennu, bagiau ysgol, tripiau ysgol, clybiau ar ôl ysgol. Mae diffyg cludiant am ddim hefyd yn broblem i lawer – mewn argyfwng costau byw gyda chwyddiant cynyddol, mae hyn yn mynd yn anoddach fyth bob dydd.

“Heddiw, rydyn ni’n galw ar Lywodraeth Cymru i fynd i’r afael â sut mae costau cynyddol yn effeithio ar bresenoldeb disgyblion ac i gychwyn ymgyrchoedd yn genedlaethol ac yn lleol i atgyfnerthu pwysigrwydd presenoldeb yn yr ysgol.”

Roedd ymchwiliad y Pwyllgor i absenoldeb disgyblion yn edrych ar y rhesymau a oedd eisoes yn bodoli dros absenoldeb a gafodd eu gwaethygu gan COVID-19:

  • Tlodi, anfantais a dysgwyr cymwys am brydau ysgol am ddim
  • Anghenion dysgu arbennig ac ychwanegol
  • Materion diwylliannol
  • Dylanwad rhieni a theuluoedd ag anghenion cymhleth a lluosog
  • Gorbryder, iechyd meddwl a lles a materion ymddieithrio.

Mae hefyd wedi edrych ar resymau sy’n gysylltiedig â’r pandemig dros absenoldeb:

  • COVID-19 fel salwch, hunanynysu ac absenoldeb dan gyfarwyddyd ysgol
  • Gorbryder, iechyd meddwl a materion lles
  • yn gysylltiedig â phryderon iechyd
  • yn gysylltiedig â phryderon addysg
  • Ymddieithrio ac agweddau mwy hamddenol at ddysgu a phresenoldeb