Wrth i S4C ddathlu’r deugain heddiw (dydd Mawrth, Tachwedd 1), mae Plaid Cymru’n galw ar Michelle Donelan, Ysgrifennydd Digidol, Diwylliant, Cyfryngau a Chwaraeon newydd San Steffan am “setliad tecach” i’r sianel ac i “ymrwymo i ddarparu adnoddau pellach.
Yn ôl y blaid, mae S4C yn ddarlledwr gwasanaeth cyhoeddus sydd yn cyfrannu at y nod o sicrhau miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050.
Mewn llythyr at yr Ysgrifennydd Gwladol, mae Ben Lake, llefarydd digidigol, diwylliant, cyfryngau a chwaraeon, a Heledd Fychan, llefarydd y Gymraeg a diwylliant y blaid, yn dweud bod S4C “wrth galon bywyd diwyllannol Cymru” ers pedwar degawd, ac yn parhau i chwarae “rôl ganolog fel hyrwyddwr allweddol y Gymraeg i gynulleidfaoedd newydd”.
Mae’r blaid yn ailadrodd eu safbwynt mai datganoli darlledu i Gymru yw’r unig ffordd o “ddiogelu dyfodol hirdymor ein sefydliad cenedlaethol gwerthfawr a darparu cyllid teg i ddarlledu Cymraeg yn ehangach”.
Sefydlu S4C
Dim ond o ganlyniad i flynyddoedd lawer o brotestio y sefydlwyd S4C, yn ôl Plaid Cymru.
Roedd y Ceidwadwyr, ar ôl addo cyflwyno sianel Gymraeg yn eu maniffesto yn 1979, wedi ymwrthod â’r addewid hwnnw ar ôl iddyn nhw ennill grym.
Dim ond ar ôl i Gwynfor Evans, Llywydd Plaid Cymru ac Aelod Seneddol cyntaf y blaid, fygwth mynd ar streic newyn y bu’n rhaid i Margaret Thatcher gyflawni ei haddewid cychwynnol.
Dechreuodd y sianel ddarlledu ar Dachwedd 1, 1982.
“Rydych chi’n dechrau yn eich rôl ar adeg dyngedfennol i’r sianel deledu Gymraeg gyntaf a’r unig un yn y byd, S4C, sy’n dathlu ei phen-blwydd yn 40 oed heddiw,” meddai Ben Lake a Heledd Fychan yn eu llythyr.
“Ers pedwar degawd, mae’r sianel wedi bod wrth galon bywyd diwylliannol Cymru, gan roi llwyfan byd-eang i’r iaith a rhoi mynediad i gannoedd o filoedd o bobl i newyddion, adloniant, drama, a rhaglenni dogfen yn Gymraeg.
“Bydd ymddangosiad cyntaf Cymru yn rowndiau terfynol Cwpan y Byd ers 1958 yn cael ei ddarlledu’n fyw ar y sianel y mis hwn, gan ehangu ymhellach ei rôl ganolog fel hyrwyddwr allweddol y Gymraeg i gynulleidfaoedd newydd.
“Mae’r rhewi diweddar yn ffi trwydded y BBC a’r ansicrwydd parhaus ynghylch cyllid y BBC ar ôl 2027 yn dystiolaeth bellach o pam mai datganoli darlledu yw’r unig ffordd i ddiogelu dyfodol hirdymor ein sefydliad cenedlaethol gwerthfawr a darparu cyllid teg i’r Gymraeg. darlledu yn ehangach.
“Fodd bynnag, mae lefelau chwyddiant cynyddol eisoes yn effeithio’n ddifrifol ar gyllidebau parhaus darlledwyr. I adlewyrchu’r pwysau ariannol hyn ac i gydnabod yr angen i wella a chyflymu ei harlwy digidol, rydym yn eich annog i ymrwymo i ddarparu adnoddau pellach i S4C, a setliad tecach i ddarlledwyr gwasanaeth cyhoeddus sydd yn cyfrannu at y nod cyffredin o sicrhau miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050.
“Dywedodd eich rhagflaenydd fod S4C yn chwarae rhan hollbwysig ac unigryw yn hyrwyddo’r Gymraeg ac yn cefnogi tirwedd ehangach gwasanaeth cyhoeddus a darlledu. Hyderwn y byddwch yn gweithredu i fyfyrio ar ei geiriau.”
