Gallai dŵr o byllau glo segur Cymru gael ei ddefnyddio i wresogi cartrefi yn y dyfodol.

Bydd prosiect gwerth £450,000 yn ystyried a oes gan y dŵr y potensial i chwarae rhan hanfodol yn y gwaith o gyflenwi anghenion ynni Cymru am flynyddoedd i ddod.

Ar ôl i’r pyllau glo gau, cafodd nifer o’r pympiau oedd yn cael eu defnyddio i’w cadw’n sych eu diffodd, a llenwodd y pyllau â dŵr.

Mae Julie James, Gweinidog Newid Hinsawdd Cymru, wedi cadarnhau y bydd y cyllid yn caniatáu i’r Awdurdod Glo ymchwilio i weld a oes modd defnyddio’r dŵr, sy’n cael ei wresogi gan brosesau daearegol, i wresogi cartrefi, busnesau a diwydiannau.

Mae tua 40% o’r ynni sy’n cael ei ddefnyddio yng Nghymru yn darparu gwres i gartrefi, busnesu a diwydiannau.

Daw’r rhan fwyaf o’r gwres hwnnw o nwy, ond erbyn 2050, ni fydd unrhyw gysylltiadau nwy mewn cartrefi newydd yng Nghymru.

‘Arloesi’

Yn ôl Llywodraeth Cymru, mae dŵr o byllau glo yn ffynhonnell gwres carbon isel a chynaliadwy, a allai gystadlu â phrisiau nwy cyflenwi cyhoeddus a sicrhau arbedion carbon o hyd at 75% o’i gymharu â gwresogi nwy.

Mae gwella effeithlonrwydd ynni cartrefi yn “hanfodol wrth i ni wynebu’r argyfwng hinsawdd ac adeiladu Cymru gryfach, wyrddach a thecach”, yn ôl Julie James.

“Er mwyn cyrraedd y sefyllfa honno, mae angen i ni feddwl yn arloesol a sicrhau ein bod yn diwallu anghenion ynni adnewyddadwy’r dyfodol, felly rwy’n edrych ymlaen at glywed yr hyn y mae’r Awdurdod Glo yn ei ddarganfod fel rhan o’u gwaith,” meddai.

“Mae’n gyffrous iawn y gallai cymunedau fod mor agos at ddewis amgen sy’n barod yn dechnolegol, yn lle dulliau gwresogi traddodiadol, a allai ein helpu tuag at ein taith i Gymru Sero Net erbyn 2050.”

Mae Llywodraeth Cymru eisiau gweld y sector cyhoeddus i gyd yn garbon niwtral erbyn 2030, ac maen nhw’n credu y gallai gwres o ddŵr pyllau glo roi ateb i gyrff o’r fath.

‘Diogelwch ynni hirdymor’

Yn Ffynnon Taf yn Rhondda Cynon Taf, mae llif naturiol dŵr cynnes o unig ffynnon thermal Cymru yn darparu gwres i bafiliwn y parc cyfagos a’r ysgol gynradd leol – sy’n debyg i sut y gallai system ddŵr o byllau glo weithio.

Dywed y Cynghorydd Tina Leyshon, Aelod Cabinet Cyngor Sir Rhondda Cynon Taf ar faterion Newid Hinsawdd a Gwasanaethau Corfforaethol, eu bod nhw’n gyffrous “am y posibilrwydd y gellir defnyddio’r math hwn o dechnoleg i ddal gwres a geir hefyd yn y pyllau glo sydd wedi dioddef llifogydd ledled de Cymru, sydd mor ddwfn fel eu bod hefyd yn cael eu gwresogi gan brosesau daearegol”.

“Ein nod yw bod yn gyngor carbon niwtral erbyn 2030, ac i’r fwrdeistref sirol fod mor agos â phosibl at garbon niwtral ag y gallwn erbyn hynny. Mae mynd ar drywydd technolegau newydd i sicrhau pontio teg yn rhan allweddol o hyn,” meddai.

“Mae Prosiect Gwanwyn Thermol Ffynnon Taf yn un rydym yn falch iawn ohono. Gobeithio y bydd y prosiect i archwilio’r potensial ar gyfer y dechnoleg hon ar draws y rhwydwaith pyllau glo yn chwarae rhan bwysig wrth sicrhau diogelwch ynni hirdymor ein cymunedau.”

‘Creu dyfodol gwyrdd’

Dywed Gareth Farr, Pennaeth Arloesi Gwres a Sgil-gynhyrchion yr Awdurdod Glo, eu bod nhw’n edrych ymlaen at weithio ar y prosiect.

“Gellir defnyddio dŵr o byllau glo segur i gefnogi rhwydweithiau gwres, gan ddarparu gwres diogel, carbon isel i adeiladau,” meddai.

“Edrychwn ymlaen at weithio gyda Llywodraeth Cymru ar y prosiect cyntaf hwn o’i fath i dynnu sylw at y cyfleoedd am dechnoleg o’r fath, gan greu dyfodol gwyrdd i hen ardaloedd glofaol Cymru.”