Mae astudiaeth yn awgrymu bod Covid-19 a Brexit wedi arwain at “gynnydd sydyn” mewn mathau o gyffuriau ecstasi’n cael eu copïo.

Yn ôl ymchwilwyr o elusen The Loop, roedd bron i hanner (45%) y sylweddau a gafodd eu gwerthu fel MDMA mewn gwyliau yn Lloegr yn ffug, ac yn cynnwys sylweddau fel caffein neu gathinonau.

Mae’r ffigwr wedi codi o 7% i 45% ers 2019, ac mae ymchwilwyr o’r farn fod Covid-19 a Brexit, ac yn enwedig y cyfnodau clo, wedi cyfrannu at y cynnydd hennw, gan rybuddio am y risgiau iechyd anhysbys i ddefnyddwyr cyffuriau cyn tymor y gwyliau haf eleni.

Mae’r astudiaeth, dan arweiniad The Loop, gan gynnwys ymchwilwyr o Brifysgol Caerdydd a Phrifysgol Lerpwl, wedi’i chyhoeddi yn y cyfnodolyn Drug Science, Policy and Law.

Camwerthu

“Mae’r astudiaeth hon yn dangos sut y bydd cathinonau’n cael eu camwerthu fel pe baen nhw’n MDMA yn ystod cyfnodau o brinder yn y farchnad MDMA,” meddai Dr Mike Pascoe, cydymaith ymchwil ym maes microbioleg fferyllol ym Mhrifysgol Caerdydd ac un o’r cyd-awduron arweiniol.

“Arweiniodd cyfnodau clo COVID-19 a chau bywyd nos y Deyrnas Unedig at gwymp yn y galw am ‘gyffuriau parti’ gan arwain at lai o gynhyrchu gan y cyflenwyr.

“Wedyn, wrth i fywyd nos y Deyrnas Unedig ailagor cyn gwledydd eraill Ewrop, roedd y galw yn fwy na’r cyflenwad.

“Cymhlethwyd hyn gan achosion o amharu ar y gadwyn gyflenwi sy’n gysylltiedig â Brexit a oedd wedi effeithio ar y broses o ddosbarthu.

“Yn ystod y cyfnod digynsail hwn o gynnwrf yn y farchnad gyffuriau, cafodd sylweddau sy’n edrych fel MDMA eu cam-werthu i gwsmeriaid diarwybod.”

Yr astudiaeth

Roedd yr astudiaeth yn seiliedig ar ganlyniadau profion yr ymchwilwyr o bron i 800 o sylweddau a gafodd eu dadansoddi mewn tair gŵyl haf yn Lloegr cyn ac ar ôl y pandemig.

Mae gan The Loop labordy naid sy’n dadansoddi sylweddau sy’n peri pryder.

Mae monitro tueddiadau ym myd cyffuriau yn golygu y gall The Loop roi gwybodaeth a rhybuddion cyflym, gan gynnwys i barafeddygon yn y gwyliau haf a’r cyhoedd, a hynny er mwyn lleihau nifer yr achosion o niwed.

Gostyngodd presenoldeb MDMA mewn samplau a gafodd eu gwerthu yn MDMA o 93% yn 2019 i 55% yn 2021.

Serch hynny, er eu bod bron yn absennol yn 2019, roedd cathinonau synthetig a chaffein ill dau’n cynnwys oddeutu un rhan o bump o samplau MDMA 2021.

Mae cathinonau synthetig yn gefndryd cemegol amffetaminau (e.e. spîd) a ddaeth yn boblogaidd o ddiwedd y 2000au ymlaen.

Yn y Deyrnas Unedig, roedd cathinonau megis meffedron (MCAT) ar un adeg yn cael eu gwerthu fel “cyffuriau penfeddwol cyfreithlon”.

‘Cyfuniad unigryw o ddigwyddiadau’

“Roedd y cynnydd sydyn yn nifer yr achosion o gathinon synthetig yn y Deyrnas Unedig yn ystod haf 2021 yn cyd-daro â chyfuniad unigryw o ddigwyddiadau gan gynnwys Brexit ac ailagor bywyd nos ar ôl 16 mis o gyfnodau clo, a hynny misoedd cyn gwledydd eraill Ewrop,” meddai’r Athro Fiona Measham, un o’r cyd-awduron o Brifysgol Lerpwl a Chyfarwyddwr The Loop.

“Nid dyma’r tro cyntaf inni weld cathinonau’n cael eu gwerthu’n ecstasi mewn digwyddiadau adloniant yn y Deyrnas Unedig.

“Yn 2014, yn fuan ar ôl gwahardd meffedron, dechreuodd methylon ymddangos ym myd cyffuriau’r Deyrnas Unedig.

“Ar ôl i fethylon yntau gael ei wahardd, daeth N-ethylpentylon i’r amlwg yn 2017.

“Yn ystod tymor diweddaraf y gwyliau haf, dyma dri math arall o gathinon yn dechrau dod i’r golwg.”

Roedd dau o’r tri cathinon mwyaf cyffredin a nodwyd gan The Loop yn yr astudiaeth hon yn gyfreithlon yn yr Iseldiroedd yn ystod tymor y gwyliau yn 2021, er iddyn nhw gael eu gwahardd ers hynny.

“Heb brofion labordy, mae’n amhosibl gwybod beth sydd yn y cyffuriau y mae pobl yn eu prynu mewn gwirionedd – ac mae’n ymddangos bod y pandemig a Brexit wedi gwaethygu’r mater hwn,” meddai Dr Pascoe.

“Mae profion cyflym ar y safle, lledaenu rhybuddion, gwybodaeth am sut i leihau’r niwed a rhoi gwybod am y risgiau cysylltiedig drwy’r cyfryngau a sianeli’r cyfryngau cymdeithasol yn rhoi ffyrdd hollbwysig o roi gwybod i ddefnyddwyr cyffuriau, ymarferwyr a llunwyr polisïau i helpu i leihau’r niwed sy’n gysylltiedig â chyffuriau mewn gwyliau haf a thu hwnt.”

“Mae gwasanaeth profion The Loop yn hwyluso’r broses o wneud penderfyniadau mwy cytbwys,” meddai’r Athro Measham wedyn.

“Dydyn ni ddim yn annog nac yn cynorthwyo’r defnydd o gyffuriau ac rydyn ni bob amser yn tynnu sylw at y ffaith na all yr un prawf roi gwybod inni a yw sylwedd yn ‘ddiogel’ i’w gymryd.”