Mae Democratiaid Rhyddfrydol Cymru wedi galw ar Lywodraeth y Deyrnas Unedig i weithredu ar unwaith i atal y posibilrwydd o ehangu Pwll Glo Aberpergwm yng Nghwm Nedd.
Mae Awdurdod Glo’r Deyrnas Unedig yn agos at wneud penderfyniad ynghylch ehangu Glofa Aberpergwm.
Roedd y safle yn Aberpergwm yn weithredol tan yn gymharol ddiweddar, ac mae disgwyl i’r Awdurdod Glo benderfynu a yw’r amodau’n briodol yno i ddechrau ar y gwaith.
Daw’r cynlluniau ehangu posibl er gwaethaf addewidion gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig yn ystod cynhadledd hinsawdd Cop26 i symud i ffwrdd o lo.
Mae’r ehangu posibl hefyd wedi sbarduno ffrae arall rhwng gweinidogion yn San Steffan a Bae Caerdydd dros ddatganoli, gyda Llywodraeth Cymru yn cyhuddo Llywodraeth y Deyrnas Unedig o anwybyddu ei dymuniadau.
Deiseb
Ddoe (4 Ionawr) cyhoeddodd y Democratiaid Rhyddfrydol ddeiseb ar eu gwefan i geisio atal safle glofaol newydd yng Nghwm Nedd.
“Nid yn unig y byddai agor safle glofa newydd yn gam enfawr yn ôl yn ein brwydr i atal newid hinsawdd, ond fe allai achosi effeithiau iechyd andwyol,” meddai’r Democratiaid Rhyddfrydol ar dudalen y ddeiseb ar eu gwefan.
⚠ Plans for a new coal mine in Wales could be approved despite pledges by the Government to move away from coal. Sign our petition to tell the Government that they need to stop these plans immediately if we are to meet our climate goals!
SIGN here:
https://t.co/gsxwnd6ERS pic.twitter.com/fCVyaUywDV— Welsh Liberal Democrats (@WelshLibDems) January 4, 2022
“Anaddas ar gyfer Cymru fodern”
“Mae’r prosiect hwn yn gwbl anaddas ar gyfer Cymru fodern sy’n ceisio gwneud ei rhan i atal newid yn yr hinsawdd ac adeiladu dyfodol sy’n ddiogel ac yn gynaliadwy i genedlaethau iau,” meddai Arweinydd Democratiaid Rhyddfrydol Cymru, Jane Dodds AoS.
“Glo yw’r math mwyaf niweidiol o danwydd ar y blaned o hyd a bydd pwll glo newydd yn arwain at ryddhau allyriadau newydd ar yr union adeg yr ydym yn ceisio eu torri.
“Mae’r llygredd a achosir gan gloddio am lo a llosgi glo yn gwbl annerbyniol yn yr 21ain ganrif pan fo ystod eang o ddewisiadau amgen glanach yn bodoli.
“Nid yn unig y mae glo yn llygrydd, ond mae’r broses gloddio hefyd yn cyfrannu’n drwm at lygredd dŵr a gall ostwng byrddau dŵr, gan niweidio bywyd gwyllt, tir fferm a chyflenwadau dŵr yfed o’u hamgylch.”
“Cywilyddus”
Ychwanegodd Jane Dodds: “Yr hyn y dylai’r Llywodraeth fod yn ei wneud, yw buddsoddi mewn swyddi a sgiliau’r dyfodol, nid y gorffennol, gan gynnwys mewn swyddi gwyrdd a fydd yn darparu diogelwch ariannol hirdymor.
“Mae’n gywilyddus bod y Ceidwadwyr unwaith eto’n tanseilio datganoli yn yr achos hwn.
“Rhaid i bobl Cymru yn awr uno yn yr ymgyrch yn erbyn y pwll hwn a dangos i’r Llywodraeth Geidwadol fod Cymru’n haeddu bod ar flaen y gad yn y frwydr yn erbyn newid yn yr hinsawdd a’r economi werdd.
“Mae’n rhaid i ni adael byd gwell i’n pobl ifanc nag yr ydym ar hyn o bryd, ac mae rhan hanfodol o hynny’n gadael tanwydd ffosil yn y ddaear.”
Cefndir a hanes y safle
Cafodd pwll glo ei ailagor yn Aberpergwm yn 1996 ar ôl cael ei gau gan y Bwrdd Glo Cenedlaethol yn 1985.
Energybuild sy’n berchen y pwll, ac mae’r cwmni hwnnw’n eiddo Walter Energy yn yr Unol Daleithiau ers degawd.
Mae lle i gredu bod 7.6m tunnell o lo ar y safle yn 2011, gyda’r rhan fwyaf ohono’n mynd ar y pryd i safle gweithfeydd dur Tata ym Mhort Talbot.
Daeth y gwaith ar y safle i ben yn 2015, ac fe gafodd ei weithredu wedyn ar sail “gofal a chynnal a chadw”.
Mae Plas Aberpergwm ar y safle hefyd, a hwnnw’n arfer bod yn eiddo’r teulu Williams Aberpergwm.
Cafodd canolfan iechyd dau lawr ei godi ar safle’r golchdy, ac fe agorodd yn 2019 gan gynnig gwasanaethau iechyd integredig ar gyfer nifer o bentrefi cyfagos yng Nghwm Nedd dan reolaeth Bwrdd Iechyd Prifysgol Bae Abertawe, Meddygfa Cwm Nedd a Fferyllfa D R Cecil Jones.
