Llywodraeth San Steffan ddylai dalu am sicrhau bod tomenni glo risg uchel yng Nghymru’n ddiogel, yn ôl Leanne Wood.
Daw sylwadau Aelod o’r Senedd Plaid Cymru dros y Rhondda wrth i arbenigwyr drafod diogelwch safleoedd fu gynt yn byllau glo mewn uwchgynhadledd diogelu tomenni glo, flwyddyn union ers i storm Dennis achosi llifogydd a thirlithriad yn Tylorstown yn y Rhondda fis Chwefror y llynedd.
Mae dros 2,000 o domenni glo yng Nghymru, ac mae 294 o’r rheiny yn cael eu hystyried yn rhai “risg uchel”.
Fis Mehefin y llynedd, dechreuodd y gwaith o glirio 60,000 tunnell o rwbel yno, ac fe gafodd tomenni eraill eu mapio a’u hasesu.
Dywedodd Leanne Wood y dylai Llywodraeth San Steffan ddarparu “yr holl arian” i sicrhau diogelwch pobol sy’n byw yng “nghysgod” y tomenni glo.
Aeth ymlaen i ddweud nad oedd elw o gloddio glo “yn cael ei weld” yn y Rhondda nac mewn “llawer o ardaloedd pyllau glo eraill ledled Cymru”.
“Mae tomenni glo yn etifeddiaeth chwerw o’r diwydiant glo,” meddai.
“Rhaid i Lywodraeth San Steffan ddarparu’r holl arian sydd ei angen i sicrhau diogelwch ein pobol a sicrhau’r tawelwch meddwl sydd ei angen ar bobol sy’n byw yng nghysgod tomenni glo.
“Pan na welwyd yr elw o gloddio glo yn y Rhondda, nac mewn llawer o ardaloedd pyllau glo eraill ledled Cymru, ynghyd â chost uchel iechyd a bywydau’r gweithwyr a’u teuluoedd, mae’r cyllid hwnnw a mwy yn ddyledus i ni.
“Y sarhad olaf o hyn i gyd fyddai rhoi baich ar bobol yng Nghymru gyda’r gost o wneud eu cymunedau’n ddiogel ac yn lân yng ngoleuni’r risg gynyddol o lifogydd a thywydd eithafol arall oherwydd newid yn yr hinsawdd.
“Byddai unrhyw beth llai na San Steffan yn talu’r gost lawn o wneud awgrymiadau glo risg uchel diogel yn annerbyniol.”
£31m wedi ei ddarparu gan “arddangos gwerth Cymru mewn Deyrnas Unedig gref”
“Roedd y difrod a achoswyd gan Storms Ciara, Dennis, ac eraill ar ddechrau 2020 wedi effeithio bywydau, cartrefi a busnesau yng Nghymru, yn enwedig cymunedau mewn hen ardaloedd glo lle mae’n rhaid bod yr effaith tomenni glo wedi achosi pryder mawr i breswylwyr,” meddai Janet Finch-Saunders, llefarydd Amgylchedd, Ynni a Materion Gwledig y Ceidwadwyr Cymreig wrth ymateb.
“Mewn arwydd clir o werth Cymru mewn Deyrnas Unedig gref, darparwyd tua £31m ar gyfer gwneud gwaith adfer difrod llifogydd.
“Bydd yr ystyriaethau tymor hir ac unrhyw waith adfer ar gyfer tomenni glo yn dasg enfawr, ac yn un mai dim ond Llywodraeth gref yng Nghymru, sy’n gweithio gyda Llywodraeth y Deyrnas Unedig, all ei thrwsio.”
