Gallai cig oen a chig eidion Cymru “fod ymhlith y systemau ffermio mwyaf cynaliadwy”

Mae gan gynhyrchwyr cig oen a chig eidion Cymru y potensial i fod yn rhai o’r systemau ffermio cig mwyaf cynaliadwy yn y byd, yn ôl ymchwilwyr.

Canfu astudiaeth gan Brifysgol Bangor fod ffermydd defaid a chig eidion Cymru sy’n defnyddio dulliau nad ydynt yn ddwys ymhlith yr allyriadau nwyon tŷ gwydr isaf o’i gymharu â systemau tebyg yn fyd-eang.

Mesurodd ymchwilwyr allyriadau carbon a ryddhawyd drwy gynhyrchu cig oen a chig eidion mewn 20 o ffermydd yng Nghymru, yn ogystal â’r carbon a amsugnir o’r awyr drwy’r technegau rheoli tir a ddefnyddiwyd gan y ffermwyr.

Daeth yr ymchwilwyr i’r casgliad bod gwartheg cig eidion yn gyfrifol am 11-16kg o allyriadau cyfwerth â CO2 fesul kilo ar gyfartaledd.

Awgrymodd astudiaethau blaenorol gyfartaledd byd-eang o tua 37kg o allyriadau cyfwerth â CO2 fesul kilo.

Roedd defaid ac ŵyn ar ffermydd yn yr astudiaeth yn gysylltiedig â 10-13kg o allyriadau cyfwerth â CO2.

‘Cipolwg gwerthfawr’

Dywedodd Dr Prysor Williams, uwch ddarlithydd mewn rheoli amgylcheddol ym Mhrifysgol Bangor: “Mae astudiaeth Prifysgol Bangor yn defnyddio’r dulliau diweddaraf a gymeradwywyd yn rhyngwladol i astudio’r allyriadau a dal a storio carbon, gan roi cipolwg gwerthfawr i ni ar yr hyn y mae ffermydd Cymru eisoes yn ei wneud yn dda o ran cynaliadwyedd, a lle gellir gwneud gwelliannau pellach.

“Mae ôl troed carbon llawer o’r ffermydd Cymreig ymhlith yr isaf a gofnodwyd ar gyfer gwledydd eraill sy’n cynhyrchu cig oen a chig eidion.

“Er ein bod yn cydnabod bod anawsterau o ran cymharu astudiaethau oherwydd gwahaniaethau yn y dulliau o gyfrifo’r olion carbon, mae ein canlyniadau’n dangos bod gan gynhyrchwyr cig oen a chig eidion Cymru y potensial i fod yn rhai o’r systemau ffermio mwyaf cynaliadwy yn fyd-eang.”

Mae’r ymchwil yn awgrymu y gall technegau rheoli tir hyrwyddo dal a storio carbon – y broses lle mae carbon deuocsid yn cael ei amsugno’n naturiol o’r atmosffer gan bridd, planhigion a choed.

Gall hyn gael effaith gadarnhaol ar allyriadau, meddai ymchwilwyr.

Cafodd ffermydd mynydd a archwiliwyd yn yr astudiaeth effaith amgylcheddol is na’r disgwyl.

Mae hyn yn awgrymu bod lleoliadau bryniog a glawog yng Nghymru, lle mae 81% o dir fferm yn laswelltir parhaol, yn gynefinoedd mwy cynaliadwy i gynhyrchu cig.