Mae bygythiad tswnami’r Môr Tawel yn sgil ffrwydrad folcanig tanfor enfawr wedi dechrau cilio – ond mae cwmwl enfawr o ludw sy’n cwmpasu Tonga wedi atal gwaith i asesu graddau’r difrod.

Dangosodd delweddau lloeren y ffrwydrad a ddigwyddodd nos Sadwrn, gyda lludw, stêm a nwy yn codi uwchben dyfroedd glas y Môr Tawel.

Gellid clywed taran sonig mor bell i ffwrdd ag Alaska.

Yn Tonga, anfonodd y ffrwydrad donnau tswnami ar draws y lan a bu’n rhaid i bobol ruthro i dir uwch.

Torrwyd y cysylltiad rhyngrwyd â Tonga, gan adael ffrindiau a theulu ledled y byd yn ceisio cysylltu i weld a fu anafiadau ac i ddysgu am faint y difrod.

Mae hyd yn oed gwefannau’r llywodraeth a ffynonellau swyddogol eraill heb eu diweddaru.

Dywedodd Prif Weinidog Seland Newydd, Jacinda Ardern, na chafwyd unrhyw adroddiadau swyddogol eto am anafiadau neu farwolaethau yn Tonga, ond rhybuddiodd nad oedd awdurdodau wedi cysylltu eto â rhai ardaloedd arfordirol ac ynysoedd llai.

“Mae cyfathrebu â Tonga yn parhau i fod yn gyfyngedig iawn. A gwn fod hynny’n achosi llawer iawn o bryder i’r gymuned yma,” meddai Ms Ardern.

Dywedodd fod difrod sylweddol wedi bod i gychod a siopau ar hyd yr arfordir yn Tonga.

Roedd y brifddinas, Nuku’alofa, wedi’i gorchuddio â llwch folcanig, meddai Ms Ardern, gan halogi cyflenwadau dŵr a gwneud dŵr ffres yn rhywbeth yr oedd dirfawr ei angen.

Dywedodd asiantaethau cymorth fod lludw trwchus a mwg wedi ysgogi awdurdodau i ofyn i bobl wisgo masgiau ac yfed dŵr potel.

Dywedodd Ms Ardern nad oedd Seland Newydd yn gallu anfon awyren wyliadwriaeth filwrol dros Tonga ddydd Sul oherwydd bod y cwmwl lludw yn 63,000 troedfedd (19,000 metr) o uchder ond eu bod yn gobeithio anfon yr awyren ddydd Llun, ac yna awyrennau cyflenwi a llongau llynges.

Un ffactor sy’n cymhlethu unrhyw ymdrech cymorth rhyngwladol yw bod Tonga hyd yma wedi llwyddo i osgoi unrhyw achosion o Covid-19.

Dywedodd Ms Ardern fod staff milwrol Seland Newydd i gyd wedi’u brechu’n llawn ac yn barod i ddilyn unrhyw brotocolau a sefydlir gan Tonga.

Dywedodd Dave Snider, cydlynydd rhybudd tswnami ar gyfer y Ganolfan Rhybudd Tsunami Genedlaethol yn Palmer, Alaska, ei bod yn anarferol iawn i ffrwydrad folcanig effeithio ar fasn cefnfor cyfan, a bod hynny “yn frawychus”.

Achosodd tonnau’r tswnami ddifrod i gychod mor bell i ffwrdd â Seland Newydd a Santa Cruz, California.

Amcangyfrifodd Arolwg Daearegol yr Unol Daleithiau fod y ffrwydrad wedi achosi’r hyn sy’n cyfateb i ddaeargryn maint 5.8.

Dywedodd gwyddonwyr fod tswnamis sy’n cael eu cynhyrchu gan losgfynyddoedd yn hytrach na daeargrynfeydd yn gymharol brin.

Roedd data o ganolfan tsunami’r Môr Tawel yn dangos bod tonnau 80 centimetr (2.7 troedfedd) o uchder wedi’u nodi.

Dywedodd Rachel Afeaki-Taumoepeau, sy’n cadeirio Cyngor Busnes Tonga – Seland Newydd, ei bod yn gobeithio y byddai lefel gymharol isel tonnau’r tswnami wedi caniatáu i’r rhan fwyaf o bobl gyrraedd lle diogel, er ei bod yn poeni am y rhai sy’n byw ar yr ynysoedd sydd agosaf at y llosgfynydd.

Dywedodd nad oedd hi wedi gallu cysylltu â’i ffrindiau a’i theulu yn Tonga eto.

“Rydyn ni’n gweddïo mai dim ond i seilwaith y mae’r difrod a bod pobl wedi gallu cyrraedd tir uwch,” meddai.

Ysgrifennodd ysgrifennydd gwladol yr Unol Daleithiau, Antony Blinken ar Twitter, ei fod yn “bryderus iawn am bobl Tonga wrth iddyn nhw adfer o ganlyniadau ffrwydrad folcanig a tsunami. Mae’r Unol Daleithiau’n barod i roi cymorth i’n cymdogion.”

Mae Tonga yn cael ei rhyngrwyd drwy gebl tanfor o Suva, Fiji.

Collwyd yr holl gysylltedd rhyngrwyd â Tonga tua 6.40pm yn lleol, meddai Doug Madory, cyfarwyddwr dadansoddi’r rhyngrwyd ar gyfer y cwmni gwybodaeth rhwydwaith, Kentik.

Yn Tonga, sy’n gartref i tua 105,000 o bobl, dangosodd fideo a bostiwyd i’r cyfryngau cymdeithasol donnau o amgylch cartrefi, eglwys ac adeiladau eraill.

Fe wnaeth defnyddiwr Twitter a nodwyd fel Dr Faka’iloatonga Taumoefolau bostio fideo yn dangos tonnau’n cyrraedd y lan.

“Dw i’n llythrennol gallu clywed y llosgfynydd yn ffrwydro, mae’n swnio’n eithaf grymus,” ysgrifennodd, gan ychwanegu mewn postiad diweddarach: “Lludw a cherrig a thywyllwch yn yr awyr.”

Mae llosgfynydd Hunga Tonga Hunga Ha’apai wedi’i leoli tua 64 cilometr (40 milltir) i’r gogledd o Nuku’alofa, y brifddinas.