Roedd rhoddwr Torïaidd amlwg a gyfrannodd at ymgyrch arweinyddiaeth Boris Johnson yn rhan o un o sgandalau llygredd mwyaf Ewrop, yn ôl ymchwiliad gan y BBC.

Mae Mohamed Amersi wedi rhoi bron i £525,000 i’r blaid ers 2018.

Mae dogfennau Papurau Pandora yn datgelu sut y bu’n gweithio ar gyfres o gytundebau dadleuol ar gyfer cwmni telegyfathrebiadau Sweden a gafodd ddirwy ddiweddarach o $965m (£700m) mewn erlyniad yn yr Unol Daleithiau.

Mae Mr Amersi yn gwadu unrhyw gamweddau.

 

 

Mae’r dyn 61 oed yn gyfreithiwr corfforaethol a fu’n gweithio fel ymgynghorydd i Telia rhwng 2007 a 2013.

Ymhlith yr enwau mae cyn brif weinidog y DU, Tony Blair ac arlywydd Rwsia, Vladimir Putin.

Cyfoeth

Gan weithio gyda Chonsortiwm Rhyngwladol Newyddiadurwyr Ymchwiliol a phapur newydd y Guardian, mae rhaglen Panorama y BBC wedi cael dogfennau sy’n dangos sut yr oedd Mr Amersi yn rhan o daliad dadleuol o $220m i gwmni alltraeth cyfrinachol yn 2010.

Rheolwyd y cwmni gan Gulnara Karimova – merch llywydd Uzbekistan ar y pryd – a disgrifiwyd y taliad gan awdurdodau’r UD fel “llwgrwobrwyo $220m”.

Dywedodd cyfreithwyr Mr Amersi fod y cwmni alltraeth wedi cael ei “fetio a’i gymeradwyo gan Telia” ac nad oedd ei gyfraniad yn codi unrhyw bryderon iddo fo.

Daw cwestiynau am ffynonellau cyfoeth Mr Amersi wrth i gynhadledd flynyddol y Blaid Geidwadol fynd rhagddi ym Manceinion.

Mae ei roddion wedi cynnwys mwy na £100,000 tuag at ymgyrch etholiad cyffredinol 2019 a £10,000 i gais arweinyddiaeth y prif weinidog.

Mae partner Mr Amersi o Rwsia, Nadezhda Rodicheva, hefyd wedi rhoi arian i’r Ceidwadwyr – dros £250,000 yn 2017 a 2018.

Rheoleiddio

Mae’r arbenigwr ar y gyfraith wleidyddol, Gavin Millar QC, yn credu y dylai’r Ceidwadwyr ddychwelyd yr arian.

“Rwy’n credu y dylen nhw ei roi yn ôl… os yw cwestiynau difrifol yn cael eu gofyn am y rhoddwr,” meddai.

Ond ychwanegodd Mr Millar “y gwirionedd yw does dim rhaid iddyn nhw, a does dim byd yn y gyfraith na rheoleiddio ein system sy’n eu gorfodi i wneud hynny”.

Mae’r prif bleidiau gwleidyddol gan gynnwys Llafur a’r Democratiaid Rhyddfrydol i gyd wedi wynebu galwadau i roi rhoddion yn ôl dros y blynyddoedd.

Ar hyn o bryd, dim ond ar gofrestr etholiadol y DU y mae angen i roddwyr unigol fod.

Unwaith y bydd plaid wedi gwirio hynny, gallant dderbyn cymaint o arian ag y mynnant.

Prif Weinidog

Dywedodd Mr Millar: “Byddech wedi meddwl… y dylid rhoi rhyw fath o rwymedigaeth arnynt yn y gyfraith, i holi ychydig i ble y daw’r swm mawr hwnnw o arian.

“Yn ystod y misoedd diwethaf, mae Mr Amersi wedi cael ei dynnu i mewn i ffrae “arian parod ar gyfer mynediad” sy’n canolbwyntio ar honiadau bod rhoddwyr Torïaidd sy’n gwario llawer o arian yn gallu cael cyfarfodydd rheolaidd gyda’r prif weinidog a’r canghellor.”

Mae enw Mr Amersi yn cael ei gynnwys ymysg bron i 12 miliwn o ddogfennau a ffeiliau a elwir yn Bapurau Pandora.

Maent yn manylu ar gwmnïau ariannol mewn lleoliadau gan gynnwys Ynysoedd Virgin Prydain, Panama a Singapore.

Eiddo

Ddoe (dydd Sul), datgelodd y BBC sut y dangosodd dogfennau fod Brenin yr Iorddonen wedi cronni eiddo cyfrinachol, ac mae llywydd Azerbaijani a’i gydweithwyr wedi bod yn ymwneud â chytundebau eiddo yn y DU gwerth mwy na £400m.

Dangosodd y dogfennau a ddatgelwyd hefyd sut y prynodd cyn-brif weinidog y DU Tony Blair a’i wraig, Cherie, eiddo yn Llundain am £6.45 miliwn mewn cytundeb a arbedodd £312,000 iddynt mewn treth stamp.

Mae’r dogfennau’n dangos bod Mr Amersi wedi prynu dau eiddo yn y DU – ty yn Mayfair a chartref gwledig yn Swydd Gaerloyw gan ddefnyddio cwmnïau alltraeth cyfrinachol.

Mae ymchwiliadau pellach gan y BBC a’i bartneriaid yn y cyfryngau wedi dangos bod Mr Amersi yn rhan o’r trafodaethau a arweiniodd at dalu $220m i gwmni o Gibraltar.

Cyfranddaliadau

Roedd y cwmni’n eiddo cudd drwy gwmni gan Gulnara Karimova, merch llywydd Uzbekistan ar y pryd, Islam Karimov.

Roedd Telia wedi rhoi ei chyfranddaliadau yn un o’i chwmnïau yn 2007 a thair blynedd yn ddiweddarach cytunodd i brynu’r rhan fwyaf o’r stoc yn ôl am $220m – symudiad a ddisgrifiwyd gan awdurdodau’r Unol Daleithiau mewn erlyniad troseddol fel “taliad llwgrwobrwyo… er mwyn parhau â’i fusnes telathrebu yn Uzbekistan”.

Roedd Telia yn chwilio am drwyddedau gweithredu symudol newydd ar gyfer ei fusnes yn y wlad ar y pryd, ac mae erlynwyr yn dweud bod ms Karimova – seren bop un-tro a llysgennad y Cenhedloedd Unedig – wedi cael “dylanwad” gyda rheoleiddiwr Uzbek.