Sut mae achos Toni Schiavone wedi amlygu’r angen i ymestyn y Ddeddf Iaith?

Derbyniodd Toni Schiavone y rhybudd gwreiddiol ym Medi 2020, a hynny am barcio mewn maes parcio preifat yn Llangrannog.
Ond gwrthododd e dalu, gan na dderbyniodd y rhybudd yn Gymraeg neu’n ddwyieithog, er iddo fe anfon dau lythyr at y cwmni, yn ogystal â’u ffonio.
Cafodd y ddau achos cyntaf eu taflu allan o’r llys o ganlyniad i faterion technegol, ond mewn gwrandawiad ar Ionawr 26, enillodd One Parking Solution apêl i barhau i’w erlyn, wedi i’r barnwr ddyfarnu nad oedd sail i daflu’r ddau achos cyntaf o’r llys.
Dyma oedd y pedwerydd tro i Toni Schiavone fod yn y llys.

Dywedodd Toni Schiavone y byddai wedi costio tua £60 i gyfieithu’r hysbysiad, tra bod One Parking Solution wedi talu mwy na £14,000 mewn costau cyfreithiol i ddod â’r achos i’r llys dros gyfnod o dair blynedd.
“Mae’r Gymraeg yn Iaith swyddogol a chyfartal yng Nghymru, ac mae gennym ni fel siaradwyr Cymraeg hawliau yn ôl y gyfraith, ac mewn egwyddor, a dylid parchu hynny,” meddai Toni Schiavone.
“Mae’r cais am Daleb Cosb Parcio yn y Gymraeg neu’n ddwyieithog yn rhesymol ac yn ymarferol.
“Byddai wedi costio tua £60 i’w gyfieithu.
“Gallai’r achos yma fod wedi cael ei ddatrys yn hawdd iawn ac yn gyflym iawn trwy ddarparu Taleb Cosb Parcio yn y Gymraeg neu yn ddwyieithog.
“Ydy peidio gwneud hynny yn dangos rhagfarn yn erbyn y Gymraeg? Yn fy marn i, yndi.”

Dywedodd y Barnwr Rhanbarthol Lowri Williams fod Toni Schiavone wedi cyflwyno achos “gonest ac egwyddorol”, ac wedi dangos “ymroddiad di-wyro i’r Gymraeg a’r achos dros yr iaith”.
Roedd hi’n cytuno y byddai wedi bod yn haws pe bai One Parking Solution wedi cyfieithu’r hysbysiad o’r cychwyn.
Ond ychwanegodd y barnwr nad oedd gofyniad cyfreithiol ar y cwmni i gyhoeddi’r hysbysiad yn Gymraeg gan fod y ddeddfwriaeth yn berthnasol i gyrff cyhoeddus ac nid i gwmnïau preifat.
Dywedodd nad oes unrhyw beth yn Neddf Iaith 1967, Deddf Iaith 1993, na Mesur yr Iaith Gymraeg 2011 i orfodi’r cwmni parcio i ddarparu gwasanaeth Cymraeg.

Mae’r dyfarniad wedi amlygu’r angen i ymestyn y Ddeddf Iaith, yn ôl ymgyrchwyr iaith.
Dywedodd Toni Schiavone bod yr achos yn dangos “diffyg difrifol yn y ddeddfwriaeth fel ag y mae”. Er i Gomisiynydd y Gymraeg annog y cwmni i ddarparu gwasanaethau trwy gyfrwng y Gymraeg, doedd hynny “yn amlwg ddim yn ddigon,” meddai.
Mae gan Gomisiynydd y Gymraeg yr hawl i roi dirwy o hyd at £5,000 i gyrff cyhoeddus sydd ddim yn darparu gwasanaethau yn Gymraeg a Saesneg. Ond nid yw hyn yn berthnasol i gwmnïau preifat yng Nghymru.

Yn ôl Siân Howys, cadeirydd Grŵp Hawl Cymdeithas yr Iaith, mae’r dyfarniad yn dangos nad oes gan y Gymraeg statws cyfartal yng Nghymru, “er gwaethaf honiad Llywodraeth Cymru”.
“Mae’r farnwraig wedi gwneud ei gwaith yn drylwyr a chanfod nad oes unrhyw beth yn y ddeddfwriaeth sy’n mynnu bod hawl Toni i ddefnyddio’i iaith ei hun yn ei wlad ei hun yn cael ei barchu,” meddai.
“Beth sy’n amlwg felly yw bod angen i Lywodraeth Cymru gywiro’r diffyg difrifol sy’n y ddeddfwriaeth er mwyn sicrhau bod pobol Cymru yn gallu defnyddio’r Gymraeg ym mhob agwedd o’u bywydau.”

“Mae’r Gymraeg yn perthyn i ni i gyd, ac rydym am weld pob sector yn cynyddu eu defnydd o’r iaith,” meddai llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru.
“Mae cefnogi busnesau i ddatblygu eu gwasanaethau Cymraeg yn flaenoriaeth i ni, ac rydym yn canolbwyntio ar weithredu mewn ffordd sy’n cael effaith ystyrlon ac ymarferol ar hyrwyddo’r Gymraeg a sicrhau bod pobl yn gallu defnyddio’r Gymraeg yn eu bywydau bob dydd.

“Fel rhan o hyn, rydym yn dilyn rhaglen waith ar gyfer cyflwyno safonau’r Gymraeg i fwy o sectorau dros y blynyddoedd nesaf.
“Rydym yn falch fod Comisiynydd y Gymraeg wedi gweithio’n llwyddiannus gyda rhai cwmnïau parcio mawr i gynyddu eu defnydd o’r Gymraeg.”

Mae Toni Schiavone wedi cael gorchymyn fod yn rhaid talu’r rhybudd o £100, yn ogystal â £70 ar gyfer costau gweinyddol, £11.90 o log, ac £85 ar gyfer ffi y llys, o fewn 21 diwrnod.
Mae Toni Schiavone yn dweud y bydd yn parhau i wrthod talu’r ddirwy hyd nes ei fod yn derbyn copi o’r rhybudd gan y cwmni yn Gymraeg. Cafodd ei hawl i apelio ei wrthod.