Freddie Mercury
Ugain mlynedd ers ei farwolaeth yn 45 oed, dyma deyrnged i athrylith roc go-iawn…

Bombastig a brwdfrydig, swil a sensitif…roedd Freddie Mercury yn hyn oll a mwy.

Fo oedd prif ganwr Queen, band roc oedd ddim yn ofni mynd dros ben y llestri wrth gyfuno riffs trwm efo lleisiau opera ar anthemau O.T.T. fel yr enwog ‘Bohemian Rhapsody’.

Cân am be’n union ydy honno? Mae’n dechrau gyda lleisiau’n canu heb gyfeiliant, wedyn darn trist gyda Ffredi ar y biano yn adrodd stori mab yn dweud wrth ei fam ei fod yn lofrudd: ‘Mama, I just killed a man…’ A rhywle tua’r canol mae’r darn opera, yna’r rocio trwm…a’r cylch yn cau gyda’r  “any way the wind blows” a whoosh y gong.

Yn un deg pedwar oed roeddwn i’n medru canu ‘Bohemian Rhapsody’ o’r dechrau i’r diwedd, sy’n ddipyn o gamp erbyn meddwl, o gofio ei bod hi’n gân sy’n para saith munud a mwy. Fyswn i wedi gwneud parot bach da!

Ond pam? Pam wnes i fopio mhen cyn gymaint efo miwsig Mr Mercury?

Mae gen i gof plentyn o ddawnsio i ‘I Want to Break Free’ a ‘Radio Ga Ga’ mewn discos ar nos Wener yn neuadd yr ysgol gynradd, ond dwi’n amau’n fawr a oeddwn yn ymwybodol o’r boi mwstashiog oedd yn canu’r caneuon ar y pryd.

Hwyrach mai hap a damwain oedd syrthio mewn cariad efo miwsig Queen, ond nid fi oedd yr unig un, o bell bell ffordd.

Dw i’n cofio cerdded fyny’r grisiau yn nhŷ nain a chlywed solo gitâr yn gwichian o ystafell wely chwaer fach fy mam.

Roedd Brian May yn mynd drwy ei bethau ar y fersiwn estynedig o ‘I Want It All’ – chewch chi mo’r gân yna yn ei chyfanrwydd ar yr albym Queen Greatest Hits II. Mae’n rhaid i chi brynu copi o The Miracle, sef yr albym mae ‘I Want It All’ arni – dyna’r math o ffeithiau dibwys, hollol pointless, mae ffans y frenhines Freddie yn medru eu hadrodd!

Ffaith arall – gath Freddie Mercury ei eni’n Farook Bulsara yn Zanzibar bell, ac mae’n debyg ei fod yn cael ei gyfrif fel ‘seren roc Asiaidd cynta’ Prydain’ erbyn heddiw. Ond yn fwy diddorol na hynny, roedd y Farook ifanc  yn focsiwr da – ac mi fydd unrhyw un sy’ wedi gweld fideo o Queen ar lwyfan yn gwybod yn iawn bod Freddie Mercury yn hoff o daflu ei ddyrnau gyda’i ên a’i fron allan fel paun, fel petae o’n shadow boxing. O’i lencyndod yn paffio ddoth y symudiadau theatrig yma, sydd rhywle rhwng Muhammad Ali a Rudolph Nureyev.

Ond ia, yn ôl at y stori garu (!), clywed yr albym The Miracle wnaeth wneud fi’n ffan, bron o’r cychwyn cyntaf.

Hwyrach tasa fy modryb wedi bod yn chwarae albym Mili Vanili pan wnes i gerdded i fyny’r grisiau – ac roedd ganddi albym Mili Vanili cofiwch, albym ddwbwl os cofiaf yn iawn – ella na fyswn i’n teimlo bod unrhyw werth mewn cofio ugain mlynedd ers colli Freddie Mercury.

Mae’n beth od iawn ar un wedd, teimlo colli dyn na wnes i erioed ei gyfarfod na’i weld ar lwyfan yn y cnawd hyd’noed.

Ond dyna faint mae Ffredie Mercury a Queen wedi’i olygu i mi. Dwi’n cofio teimlo’n drist wrth ddarllen yn y Sun ei fod o’n marw, a’r diwrnod wedyn roedd o wedi mynd.

Roeddwn i’n amau bod dyddiau Queen fel band oedd yn chwarae’n fyw, ar ben ers blynyddoedd. Ar gynffon yr albym The Miracle mae’r gân ‘Was It All Worth It?’ lle mae Freddie yn canu : “…giving all my heart and soul and staying up all night, was it all worth it, staying up all night, a godforsaken life…” Roedd o’n cloriannu ei fywyd roc a rôl, ac yn dod i’r casgliad ei fod wedi dewis y llwybr cywir.

Roeddwn i wedi fy hudo, fy hypnoteiddio bron gan berfformiadau byw Freddie – a dim ond ar sgrîn teledu fy mam oeddwn i weld gweld y boi. Ond rywsut, yn gwybod nad oedd y band wedi twrio ers 1986, roeddwn i’n synhwyro na fyddwn i na neb arall yn gweld Ffredi’n canu’n fyw eto.

Dwi’n cofio prynu’r albym wnaeth ddilyn The Miracle, sef Innuendo, ag edrych yn syth i weld be oedd y gân olaf ar yr albym, yn chwilio am gliwiau.

‘The Show Must Go On’ oedd y gân honno, Ffredi’n codi dau fys at y salwch fyddai’n ei ladd.

Yn rhyfedd, fel mae bywyd weithiau, roedd ‘The Show Must Go On’ – clamp o gân theatrig – wedi gwneud sioe wael ohoni yn y siartiau, ac roeddwn i’n teimlo’n flin bod pobol methu gweld pa mor wych oedd hi.

Ond yna mi fuo Ffredi farw ac mi gafodd y gân fwy o sylw a chodi yn y siartiau. Ond wrth wrando ar eiriau’r gân wedi ei farwolaeth – “inside my heart is breaking, my make-up may be flaking, but my smile still stays on” – roedd yn  wefreiddiol bod artist yn medru bod mor arwrol o ddewr.

Mae’n debyg bod Freddie Mercury wedi mynnu recordio’i ganeuon hyd at y diwedd un. Soniodd y gitarydd Brian May sut y byddai Ffredi, yn ei wendid, yn troi fyny yn y stiwdio a brwydro gyda help y fodca i recordio ryw hanner awr o vocals, cyn ymddiheuro a gobeithio y gallai gweddill y band wneud rhywbeth o’r take.

Mae gallu codi dau fys at y Grim Reaper fel hyn a dal ati yn dal i fy rhyfeddu.

Epiffani

Os oedd darganfod The Miracle yn ddeffroad, roedd clywed Queen Greatest Hits yn epiffani.

Hynny ydy, roedd gwrando ar bopeth o ‘Bohemian Rhapsody’ drwadd at ‘We Will Rock You’ a ‘We Are The Champions’ ar yr albym Greatest Hits yn brofiad ysbrydol – roeddwn i ar goll yn y gerddoriaeth, pleser pur.

Ar y pryd roedd gwrando ar Freddie, gwylio fideos o Freddie ‘Live From Budapest’, a llowcio erthyglau am y boi yn teimlo mor naturiol ag anadlu.

Flynyddoedd wedyn mi wnaeth Mam gyfadde’ ei bod hi a’i chwaer fach yn meddwl – a meddwl dalldwch, nid poeni – fy mod i’n hoyw.

Ond toedd gen i boster o ddyn mewn sbandecs tynn efo mwsdash YMCA ar wal fy sdafell wely?!

Wrth edrych yn ôl, roedd gorweddian ar soffa mam yn bwyta crisps a gwrando ac ailwrando ar Queen Greatest Hits yn saff o ymddangos ychydig yn od.

Ond mi gesh i’r ffasiwn bleser!

Dwi’n chwerthin dyddiau yma wrth feddwl am y ffati bach a’i lygid ynghau ar goll yng ngherddoriaeth Queen.

Peth arall sy’n gwneud i mi chwerthin yw cofio mam yn dod adre’ o farchnad Abergele yn gwenu:

“Barry, dw i wedi prynu albym Queen i chdi,” meddai hi’n gwenu’n siriol ar y cyntafanedig.

Wedi tapio The Miracle a Greatest Hits a Live at Wembley oeddwn i cyn hynny, a heb brynu’r un albym efo’r clawr iawn a llunia’r hogia’ a’r lyrics a’r diolchiada’  ballu.

Felly roedd Mam wedi gwneud strôc, chwara’ teg…neu dyna’r oeddwn i’n feddwl tan i mi weld pa albym Queen roedd hi wedi brynu…Hot Space, yr un waetha’ wnaethon nhw erioed. Yr un cyn The Works sydd efo’r anthemau ‘Radio Ga Ga’ ag ‘I Want To Break Free’ arni.

Ar Hot Space roedd Freddie wedi trio, a methu, creu caneuon disco…roeddwn i’n gwybod fod yr albym yn fflop ar ôl darllen yng nghylchgrawn Kerrang fy ffrind mai Hot Space oedd unig bum note Queen mewn gyrfa hirfaith o greu hit albums.

Ta waeth, mi wnes i fedru dweud diolch yn fawr wrth mam. Neu o leia’ wnaeth hi ffafr i bawb drwy anwybyddu fy siom…

Project ysgol a sôs coch

Ac nid dyna’r tro olaf i mi orfod smalio bod yn ddiolchgar wrth dderbyn anrheg Freddie Mercury-aidd gan aelod o deulu.

Gadewch i mi egluro ychydig o gefndir…am tua dwy flynedd rhwng darganfod Queen a marwolaeth Freddie Mercury, roeddwn i’n casglu popeth roeddwn i’n ei weld amdano mewn papurau newydd a chylchgronau roc.

Roedd gen i gelc go dda mewn bocs dan fy ngwely, yn aros nes i mi fedru eu gosod nhw’n ofalus mewn ffolder neu lyfr…dyna oedd y bwriad.

Ond dychmygwch fy syndod ar ddiwrnod fy mhen-blwydd yn un deg wyth pan ddaeth fy chwaer ataf wrth y bwrdd brecwast, yn wên o glust i glust, a chyflwyno ei phrosiect ysgol yn anrheg i mi.

Fel hyn dwi’n cofio Tanya’n egluro’r peth:

“O ni angan pwnc i project Welsh, a dyma fi’n meddwl fysa fo’n neis i chdi gael llyfr am Freddie Mercury ar dy ben-blwydd. So nesh i iwsio llunia’ Freddie chdi, a storis papur newydd, a sgwennu am ei hanas o hefyd. Ti licio fo?”

Ar y pryd ro’n i’n teimlo fel malu potal sôs coch dros ben fy chwaer fach…roedd y clawr yn erchyll a bywyd Freddie wedi ei hidlo lawr i frawddegau banâl fel: “Roedd Freddie yn un am lechio partis. Roedd o’n gwario ffortiwn ar alcohol a bwyd. Hefyd ar y slei fe wariodd ffortiwn ar gyffuriau.”

Erbyn heddiw rydw i wedi darllen y llyfryn bach yna ddegau os nad cant o weithiau, ac mae o wastad yn gwneud i mi chwerthin.

Fe gafodd hi 25 allan o 30 am y prosiect, ond i mi mae’n amhrisiadwy.

Freddie Mercury felly, y boi wnaeth roi pawb arall yn y cysgod yn ystod cyngerdd Live Aid.

Llais anhygoel, carisma camp, y ffryntman roc gorau erioed. Anifail ar lwyfan, ac eto’n swil tu hwnt yn yr ychydig gyfweliadau roedd o’n eu caniatau. Rhyfedd…ac eto, doedd dim half-measures efo’r dyn. Mae o yna yn ei gerddoriaeth o, mor amlwg yng ngeiriau’r anthem ‘Don’t Stop Me Now’, a dim ond teg ydy hi i’r dyn ei hun gael y gair olaf…

I’m a rocket ship on my way to Mars
On a collision course
I am a satellite I’m out of control
I am a sex machine ready to reload
Like an atom bomb about to
Oh oh oh oh oh explode