Mae sylfaenydd deiseb yn galw am well gwasanaethau menopos yn y gogledd-orllewin yn “hynod ddiolchgar” am gefnogaeth un o bwyllgorau’r Senedd.
Ddoe (dydd Llun, Medi 30), fe wnaeth y Pwyllgor Deisebau drafod galwadau dynes o Ynys Môn am fwy o wasanaethau yn Ysbyty Gwynedd.
Mae dau glinig arbenigol ar y menopos yn Wrecsam a Glannau Dyfrdwy ar hyn o bryd, er bod arbenigwyr gynecolegol yn gweld menywod â symptomau’n ymwneud â’r menopos yn Ysbyty Maelor Wrecsam, Ysbyty Gwynedd ac Ysbyty Glan Clwyd.
‘Annerbyniol’
Yn ei hymateb i’r ddeiseb pan oedd hi’n Ysgrifennydd Iechyd, dywedodd Eluned Morgan, y Prif Weinidog erbyn hyn, fod Llywodraeth Cymru’n cydnabod fod angen gwelliannau i ofal, triniaeth a chefnogaeth menopos ledled Cymru.
Yn ei llythyr at Jack Sargeant, cyn-Gadeirydd y Pwyllgor Deisebau, fis Gorffennaf, dywedodd fod ei swyddogion wedi cysylltu â Bwrdd Iechyd Betsi Cadwaladr am eu gwasanaethau menopos.
Dywed y bwrdd iechyd fod y rhan fwyaf o fenywod yn y gogledd yn cael mynediad at gyngor, gan gynnwys presgripsiynau HRT, gan eu meddyg teulu.
“Mae’r bwrdd iechyd yn adolygu eu cynlluniau swyddi i ganiatáu i arbenigwyr gynyddu eu capasiti i ymateb i’r galw,” meddai Eluned Morgan yn y llythyr.
“Maen nhw hefyd yn archwilio sesiynau rhithiol peilot gyda meddygon teulu er mwyn helpu i ddarparu cyngor i fenywod, yn nes at adref, a heb fod angen eu cyfeirio ymlaen at ofal eilradd.”
Yn ôl Delyth Owen, roedd ymateb Eluned Morgan “yn annerbyniol”.
Gofynna faint o amser y bydd hi’n ei gymryd i’r bwrdd iechyd adolygu eu cynllun swyddi, ac a fydd y swyddi hynny’n cael eu lleoli yn Ysbyty Gwynedd.
Mae hi hefyd yn codi cwestiynau ynglŷn â sut y bydd y bwrdd iechyd yn sicrhau bod y gwasanaethau ar gael yn Gymraeg, ynghyd â chwestiynu am ba adborth mae Bwrdd Iechyd Betsi Cadwaladr yn ei gasglu gan fenywod am y gwasanaethau.
‘Pwynt da iawn’
Wrth drafod y mater ddoe, dywedodd Carolyn Thomas, cadeirydd y Pwyllgor Deisebau, y bydd hi’n codi’r ddeiseb yn y Senedd yn ystod dadl am iechyd menywod.
“Mae hi yn codi pwynt da iawn yn fan hyn, ein bod ni angen mwy o addysg, mwy o ymwybyddiaeth, a dw i yn credu bod y Prif Weinidog wedi cyfeirio at iechyd menywod fel un o’i blaenoriaethau yn ystod deunaw mis nesaf y Senedd,” meddai’r Aelod Llafur o’r Senedd dros Ogledd Cymru.
“O’m safbwynt i, a fy ffrindiau, dydy menywod ddim yn gwneud yr amser i gael checks iechyd yn aml yn sgil bywydau prysur – mae yna ddisgwyliad ei fod o’n rhywbeth arferol i beidio teimlo’n iawn achos mae pob menyw yn gorfod ei wynebu.
“Fyswn i’n hoffi pe bai menywod yn cael eu gwahodd i gael check iechyd unwaith y flwyddyn er mwyn deall beth sy’n cael ei gynnig fel rhan o raglen addysg hyd yn hyn.”
Awgrymodd y dylen nhw ysgrifennu at Mark Drakeford, Ysgrifennydd Iechyd Llywodraeth Cymru, am ragor o wybodaeth am yr amserlen ar gyfer adolygu gwasanaethau menopos yn y gogledd, ac am ragor o wybodaeth am y ddarpariaeth bresennol ac arfaethedig yn Ysbyty Gwynedd a Maelor, gan gynnwys faint ohoni sy’n Gymraeg.
‘Cwestiynau ymarferol i’r Bwrdd Iechyd’
Dywedodd Vaughan Gething y dylid mynd yn syth at y bwrdd iechyd gyda’r cwestiynau, a chytunwyd ar hynny.
“Beth sydd ddim yn glir i fi [yw] yr achosion arbenigol pan fo angen gofal eilradd ar rywun ar hyn o bryd yn y gogledd-ddwyrain, faint o alw sydd yna, beth yw’r galw arfaethedig, a sut maen nhw’n disgwyl ateb y galw,” meddai’r cyn-Brif Weinidog.
Ychwanegodd fod cwestiynau i’w gofyn ynglŷn â faint o adborth mae’r bwrdd iechyd yn ei gasglu gan fenywod, a bod cwestiynau ymarferol am sut i ddarparu gwasanaethau Cymraeg.
‘Anhygoel’
Dywed Delyth Owen wrth golwg360 fod clywed ei deiseb yn cael ei thrafod yn “anhygoel”.
“Dim fi, ond merched gogledd Cymru sydd wedi gwneud hyn gyda’n gilydd,” meddai Delyth Owen, gan ddweud ei bod hi’n diolch i Rhun ap Iorwerth a Llinos Medi, ei Haelod o’r Senedd a’i Haelod Seneddol, am eu cefnogaeth.
“Hefyd, i feddwl eu bod nhw am edrych, efallai, i roi ryw ddogfen at ei gilydd am checks iechyd menywod, dw i’n meddwl bod hynna’n syniad gwych.
“Dw i mor ddiolchgar, a dw i’n meddwl bod pawb wedi sgwrsio’n dda iawn yn y cyfarfod yna.
“Bydd o’n ddiddorol gweld be’ ddaw allan o hyn rŵan yn y dyfodol, ond dw i ddim yn gweld dim byd mawr yn digwydd am fisoedd, blynyddoedd – ond i’n hwyres fach i rŵan, dw i’n gwybod fy mod i wedi gadael etifeddiaeth.”
