Des James
Mae’r Crwner yng nghwest y milwr ifanc o Langollen a fu farw ym marics y fyddin mwy nag 20 mlynedd yn ôl wedi dweud na fydd yn ystyried “diwylliant o gam-drin rhywiol.”
Cafwyd hyd i Cheryl James, 18 oed, gyda bwled yn ei phen ym Marics Deepcut, Surrey yn 1995.
Roedd hi’n un o bedwar o filwyr ifanc yn eu harddegau i farw yno dros gyfnod o saith mlynedd ymysg honiadau o fwlio a cham-drin.
Wrth agor y cwest yn Llys y Crwner Woking, Surrey y prynhawn yma, fe ddywedodd y Crwner Brian Barker QC na fyddai’n ystyried “diwylliant o gam-drin rhywiol.”
Fe alwodd y teulu am ehangu sgôp y gwrandawiad i gymryd i ystyriaeth tystiolaeth newydd fyddai’n taflu goleuni am gyflwr meddwl Cheryl James.
‘Ymchwiliad llawn, agored a di-ofn’
“Nid yw hwn yn ymchwiliad cyhoeddus i’r diwylliant yn Deepcut yn ystod canol y 1990au,” meddai’r Crwner Brian Barker wrth y cwest.
“Dylai’r cwest fod yn ymchwiliad llawn, agored a di-ofn i farwolaeth Cheryl ac nid yw’n golygu nad oes dim terfyn i’r sgôp.”
Fe esboniodd y gallai tystiolaeth y gallai’r Preifat Cheryl James fod wedi’i cham-drin yn rhywiol adeg ei marwolaeth gael ei ystyried yn y cwest.
Ond, fe esboniodd nad yw o fewn sgôp y cwest i ystyried “a oedd diwylliant o gam-drin rhywiol ym Marics Deepcut, ynghyd â thriniaeth amhriodol rywiol o recriwtiaid benywaidd.”
Fe ddywedodd Brian Barker y byddai ei ddyfarniad yn parhau o dan arolygiaeth “wrth i’r dystiolaeth ddatblygu”.
Mae disgwyl i fwy na 100 o bobl roi tystiolaeth yn ystod y cwest. Y cyntaf i roi tystiolaeth fydd Des James, tad Cheryl James.
‘Diwylliant o ecsbloetio rhywiol’
Fe ddaeth tystiolaeth newydd i’r fei fis diwethaf a oedd yn awgrymu fod Cheryl James wedi cael ei hecsbloetio’n rhywiol gan uwch swyddogion ychydig cyn ei marwolaeth.
Yn ôl y sefydliad hawliau dynol sy’n cynrychioli’r teulu, Liberty, mae o leiaf 10 o dystion wedi cyflwyno honiadau o ddiwylliant o ecsbloetio rhywiol yn Deepcut.
Bu farw Sean Benton, James Collinson a Geoff Gray o anafiadau gynnau ym Marics Deepcut rhwng 1995 a 2002.
Yn 2014 roedd barnwyr yn yr Uchel Lys wedi gorchymyn cwest newydd i farwolaeth Cheryl James ar ôl diddymu rheithfarn agored a gafodd ei gofnodi ym mis Rhagfyr 1995.
Cafodd ei chorff ei ddatgladdu ym mis Awst y llynedd a chafodd archwiliad post mortem ei gynnal gan ddau arbenigwr.
Mae’r gwrandawiad i gwest y Preifat Cheryl James wedi’i ohirio tan ddydd Iau er mwyn caniatáu i dystiolaeth fforensig a gwyddonol gael ei adolygu gan deulu Cheryl James, Heddlu Surrey a’r Weinyddiaeth Amddiffyn.
Fe fydd tystiolaeth wyddonol arall a oedd i’w glywed yr wythnos hon hefyd yn cael ei ystyried yn ddiweddarach yn y broses.
Wedi’r gwrandawiad, fe ddywedodd Emma Norton, cyfreithiwr ar ran Liberty:
“Mae’r teulu’n teimlo rhyddhad y bydd unrhyw honiadau o gam-drin rhywiol yn ymwneud â Cheryl yn cael eu hymchwilio’n briodol.”
Mae disgwyl i’r cwest barhau am saith wythnos.
