Mae trigolion Castell-nedd Port Talbot wedi codi llais i wrthwynebu’r cynigion ar gyfer fferm yni sydd am gael eu cyflwyno’n ddiweddarach eleni ger pentrefi Aberdulais a’r Creunant.

Mae’r cynlluniau, allai olygu safle tyrbinau gwynt a phaneli solar enfawr, wedi’u cyflwyno gan y cwmni ynni EDF dros y misoedd diwethaf, cyn iddyn nhw geisio caniatâd cynllunio gan Lywodraeth Cymru ddiwedd y flwyddyn hon.

Byddai’r safle, fyddai’n cael ei alw’n Barc Ynni Adnewyddadwy Hirfynydd, yn gyfuniad o dechnolegau cymysg, gan gynnwys fferm wynt â hyd at saith o dyrbinau, yn ogystal â fferm solar a chyfleuster stori batris yng nghymunedau Cwm Dulais.

Dywed datblygwyr y byddai’r safle’n cynhyrchu digon o ynni gwyrdd i bweru mwy na 40,000 o gartrefi pe bai’n cael sêl bendith gweinidogion Cymru, er bod nifer o drigolion lleol yn dweud bod ganddyn nhw nifer o bryderon am effaith bosib y fath brosiect.

‘Newid y tirlun’

Mae Gwyn Thomas wedi byw ym mhentref y Creunant ar hyd ei oes, ac mae’n dweud ei fod yn credu y bydd nifer o effeithiau negyddol i’r gymuned pe bai’r parc ynni’n cael ei adeiladu.

“Cyhyd â’n bod ni yn y cwestiwn, byddai hwn yn ddatblygiad enfawr i’r ardal, fyddai’n cymryd llawer iawn o dir o bosib, cymaint â 750 o erwau hyd yn oed,” meddai.

“Byddai’n weladwy ar draws Blaendulais a’r Creunant, ac fe fyddai wir yn newid tirlun ein cwm, ac yn cael effaith weledol enfawr.

“Y mater arall yw fod yna safle eisoes yng Nghwm Nedd, felly os cawn ni nhw yma yng Nghwm Dulais hefyd, bydd y bobol yn cael eu hamgylchynu gan dyrbinau ar y ddwy ochr.

“Fe fydd safle paneli solar a storfa ychwanegol ar gyfer batris, ac rydyn ni wir yn credu y bydd yn ormod i bobol yn y Creunant a Blaendulais, felly rydyn ni eisiau i bawb wybod beth maen nhw’n ei wynebu.

“Rydyn ni hefyd yn poeni am ddosbarthu’r eitemau hyn lan y cwm, yn enwedig gyda faint o goncrid sy’n mynd i orfod mynd i mewn i bob tyrbin ar y mynydd, a’r anghyfleustra y bydd yn ei achosi i deithwyr ar heolydd bach y cwm.

“Wrth gwrs ein bod ni o blaid ynni gwyrdd, ond mae gormod o bwyslais ar ei ddatblygu fe yn y rhan yma o gymoedd de Cymru ar hyn o bryd, ac i ni gael cymaint o’n cwmpas ni, rydyn ni’n teimlo nad ydyn ni’n ei chael hi’n deg.”

‘Y lle anghywir’

Mae Mike Evans hefyd yn byw yn y Creunant, lle mae’n dweud y byddai ganddo olygfa fawr o’r tir lle gallai’r tyrbinau gael eu gosod.

“Mae’r tyrbinau wedi’u cynllunio ar gyfer y lle anghywir, yn fy marn i, gan y bydden nhw’n weladwy am filltiroedd ar ben y mynydd a bydden nhw’n edrych yn hollol erchyll.

“Dw i’n byw yn yr ardal ers 1966, a dw i wir yn poeni y gallai datblygiad fel hwn ddifetha’r harddwch naturiol sydd o’n cwmpas ni, ac y gallai is-raddio gwerth ein cartrefi ni hyd yn oed.”

‘Effaith weledol enfawr ar y cwm’

Daw Kerry Jones, 50, o Flaendulais ac mae yntau wedi ychwanegu ei wrthwynebiad i’r cynlluniau sydd wedi’u cyflwyno gan EDF.

“Bydd yn cael effaith weledol enfawr ar y cwm, gyda thyrbinau bob ochr i ni,” meddai.

“Gallai’r rhain fod ymhlith y tyrbinau mwyaf wedi’u hadeiladu ar y glannau, ac rydyn ni wedi gweld llawer o dystiolaeth o effaith ar fioamrywiaeth a bywyd gwyllt, megis adar ac ystlumod.

“Rhaid i ni ystyried hefyd ein hiechyd ein hunain gydag infra-sŵn a goleuadau’n fflachio yn dod o’r tyrbinau, fyddai’n cael effaith oherwydd bydden nhw’n sefyll rhyngom ni a’r haul yn codi uwchben y mynydd.

“Mae gennym ni hanes hir yn y cwm hwn gyda phrosiectau diwydiannol sydd wedi gadael llawer o lanast nad ydyn ni’n elwa arnyn nhw, a hyd yn hyn dw i ddim wedi siarad ag unrhyw un sy’n hapus ynghylch y cynlluniau diweddaraf hyn.”

‘Brwydro os oes rhaid’

Mae Allison Price hefyd yn byw ym Mlaendulais, ac yn dweud ei bod hi ac aelodau eraill o’r gymuned yn barod i frwydro er mwyn achub harddwch naturiol eu trefi a’u pentrefi os oes rhaid.

“Mae’r mynydd hwnnw wedi dod dros dipyn dros y blynyddoedd, gyda chloddio a glo brig, a Hirfynydd yw’r darn olaf o fynydd sydd heb ei gyffwrdd maen nhw bellach eisiau ei ddinistrio a’i droi’n safle diwydiannol,” meddai.

“Os ydyn nhw’n bwrw ymlaen ag e, fyddwch chi’n gweld dim byd ond paneli solar a thyrbinau pan ewch chi lan yno, ac mae hynny’n rywbeth na fyddwn ni’n ei ganiatáu.

“Bydd hefyd ond yn un ffens i ffwrdd o heol Rufeinig Sarn Helen, rhan o’n hanes sydd ar hyn o bryd yn agored i’r cyhoedd, ond â chraeniau, cloddwyr a ffrwydron i gyd yn angenrheidiol i’w adeiladu yna bydd yn rhaid iddyn nhw ei gau i ffwrdd.

“Dydy hi wir ddim yn deg, a wnawn ni ddim ei dderbyn.

“Byddai llawer o ddinistr i greu mwy o ynni nag y byddai ei angen arnon ni fyth yng Nghwm Dulais, ac rydyn ni eisiau achub ein cefn gwlad a’n treftadaeth leol i bobol gael eu mwynhau.”

Ail ymgynghoriad cyhoeddus

Simon Morgan yw prif reolwr datblygu EDF Renewables, ac mae’n dweud y bydd y cwmni’n lansio ail ymgynghoriad cyhoeddus yn fuan er mwyn cael adborth ar y cynlluniau.

“Newid hinsawdd yw’r her fwyaf rydyn ni wedi’i hwynebu erioed,” meddai.

“Mae gan brosiectau fel Hirfynydd rôl hanfodol i’w chwarae wrth warchod cyflenwad trydan carbon isel Cymru a chyrraedd targedau ynni adnewyddadwy Llywodraeth Cymru.

“Ein nod ar y cyfan yw dylunio prosiect sydd â’r effaith leiaf ar y bobol sy’n byw ger y safle, tra’n gwneud y mwyaf o gynhyrchu ynni adnewyddadwy yn y parc ynni, yn ogystal â chreu buddion amgylcheddol ac economaidd i bobol leol.

“Fe wnaethon ni gynnal digwyddiadau ymgynghori y llynedd yng nghanolfannau cymunedol y Creunant a Blaendulais, ac rydym wedi ystyried adborth er mwyn symud ein cynlluniau yn eu blaenau.

“Bydd ail rownd o ddigwyddiadau ymgynghori anffurfiol yn cael eu cynnal ym mis Mai, ac mae bwriad i gynnal ymgynghoriad ffurfiol yn ddiweddarach eleni.

“Rydym yn ymwybodol o hanes cyfoethog yr ardal, ac rydym yn dylunio ein cynlluniau’n ofalus, mewn ymgynghoriad â’r Awdurdod Lleol, Cyfoeth Naturiol Cymru, Cadw a chymunedau lleol.

“Fydd dim effaith o gwbl ar Heol Rufeinig Sarn Helen, ac mae’r tyrbinau wedi’u cynnig ar ochr ddwyreiniol y safle, y fan bellaf i ffwrdd o gymunedau er mwyn lleihau’r effaith weledol ac i gydymffurfio â’r canllawiau sŵn llym.

“Mae’r amrywiaeth solar hefyd yn cael ei ddylunio mewn ffordd sensitif er mwyn lleihau effeithiau.”