Bydd adeilad Llyfrgell Dinbych yn dathlu ei ben-blwydd yn 450 oed eleni, ac fel rhan o’r dathliadau bydd yn rhan o ddigwyddiad Drysau Agored Dinbych.
Neuadd y sir a neuadd y dref oedd yr adeilad yn wreiddiol pan gafodd ei adeiladu yn 1572, yr un flwyddyn â chyhoeddi map cyntaf Humphrey Llwyd o Gymru.
Fe fydd nifer o adeiladau a chartrefi hanesyddol ar agor i’r cyhoedd yn Sir Ddinbych rhwng Medi 23 a 25, gan gynnwys Castell Dinbych a Gerddi Gwaenynog, lle cafodd Beatrix Potter ysbrydoliaeth.
Marchnad a physt o golofnau carreg dan do oedd llawr gwaelod adeilad Llyfrgell Dinbych pan gafodd ei adeiladu, gydag ystafelloedd cyngor a llys uwchben.
Yn ystod Oes Fictoria, adeiladwyr celloedd ar gyfer carcharorion oedd yn aros eu troi i fynd i wrandawiadau llys sirol, cyn i’r cyngor sir sefydlu eu hunain yno.
“Ym 1989 daeth yr adeilad yn llyfrgell swyddogol i’r dref, gan roi statws iddi ar ben y dref,” meddai Meira Jones, rheolwr Llyfrgell Dinbych.
“Rydym wedi bod yn ffodus yn 2018 i weld y Llyfrgell yn cael ei hadnewyddu gan gynnig y cyfleusterau modern sydd eu hangen ar bobl, diolch i grant Amgueddfeydd, Archifau a Llyfrgelloedd Llywodraeth Cymru.
“Rydyn ni’n ymfalchïo bod y Llyfrgell yn ganolbwynt i bobol leol, yn cynnig ystod o wasanaethau i’n trigolion, ac yn lleoliad bywiog sy’n rhoi cyfle i blant, pobol ifanc ac oedolion ddatblygu eu mwynhad o ddarllen a benthyg llyfrau.
“Edrychwn ymlaen at groesawu ymwelwyr i deithiau tywys o amgylch yr adeilad a’n cynorthwyo i nodi’r achlysur arbennig yma.”
Fel rhan o’r dathliadau, bydd Menter Iaith Sir Ddinbych yn cynnig gweithdai Lego i bobol ifanc yn y llyfrgell, a bydd sesiynau Cymraeg a dwyieithog yn cael eu cynnal ddydd Sadwrn, Medi 24.
Eglwysi’n agor eu drysau
Bydd pymtheg o eglwysi lleol yn agor eu drysau’n ystod y penwythnos hefyd, gan gynnwys Sant Hychan yn Llanychan, San Sadwrn yn Henllan a Sant Tyrnog yn Llandyrnog.
Ymysg nifer o uchafbwyntiau pensaernïol y maes carreg hecsagon sy’n darlunio esgob yn dal gwialen i’w gweld yn Llanynys a ffenestr Jesse o’r 16eg ganrif yn cynrychioli coeden deulu’r Iesu yn Llanrhaeadr.
Yn ddiweddar, mae gwaith adnewyddu wedi dod i ben ar ffynnon Sant Dyfnog yn Llanrhaeadr.
Mae’r ffynnon, sy’n dyddio’n ôl i’r 6ed ganrif ac wedi’i lleoli ar dir Eglwys Sant Dyfnog, yn gartref i dair pont o’r 16eg ganrif.
Diolch i arian Cronfa Dreftadaeth y Loteri, mae’r safle wedi cael ei diogelu a llwybr wedi ei gwblhau i sicrhau gwell mynediad i’r ardal.
Meddai Elfed Williams, Cadeirydd Cymdeithas Cadwraeth Llanrhaeadr yng Nghinmeirch: “Rydym wrth ein bodd bod y gwaith wedi ei gwblhau, wedi ymgyrch deng mlynedd.
“Mae wedi bod yn llafur cariad gan dîm bychan o wirfoddolwyr a oedd yn frwd dros sicrhau arian i warchod y ffynnon hon a’r ardal o’i chwmpas.
“Rydym yn edrych ymlaen at groesawu pobol i weld Ffynnon Sant Dyfnog ar ei gorau.
“Mae hanes y dŵr yn cael ei briodoli â phwerau iachau ac mae yna ymdeimlad o dawelwch i’r lle.
“Rydyn ni’n edrych mlaen at rannu’r stori gydag ymwelwyr sy’n awyddus i weld y lleoliad drostynt eu hunain.”
‘Ardal gyfoethog o hanes’
Ychwanega Chris Evans, y cadeirydd sy’n arwain Drysau Agored Dinbych, eu bod nhw’n edrych ymlaen.
“Mae’n ymdrech tîm cyfan o bobl, y pwyllgor, tywyswyr a pherchnogion yn cydweithio i arddangos y gorau sydd gan Ddinbych a’r ardal gyfoethog yma o hanes a threftadaeth Gymreig, i’w chynnig,” medai.
“Mae 4.7 hectar o waliau Tref Dinbych yn rhoi cipolwg go iawn i bobl o’r dref gan gynnwys Porth Burgess, y Brodordy a Gerddi Coffa Dr Evan Pierce.
“A thu allan i’r dref mae nifer o leoliadau godidog i bobl ymweld â nhw.
“Ewch i’r wefan ac archebwch eich teithiau cyn gynted â phosibl!”
