Yr wythnos ddiwethaf, cyhoeddwyd y pôl piniwn manwl cyntaf ar gyfer Cymru ers dechrau’r flwyddyn. Cafodd Huw Prys Jones olwg fanylach arno…

Mae sefyllfa’r pleidiau gwleidyddol yng Nghymru yn ôl arolwg YouGov yr wythnos ddiwethaf wedi cryn sylw eisoes – fel yn y stori’n dwyn y pennawd ‘Llafur Cymru’n wynebu chwalfa’ ar Golwg360 ddydd Mawrth.

Mae agweddau pobl at arweinwyr y gwahanol bleidiau – gan gynnwys y tri ymgeisydd am arweinyddiaeth Llafur – hefyd wedi cael sylw helaeth yn y wasg a’r cyfryngau.

Yr hyn sy’n werth craffu arno ymhellach ydi agweddau pobl Cymru at ddatganoli – yn arbennig o ystyried y pwysau am refferendwm cynnar ar bwerau deddfu i’r Cynulliad.

Agweddau cadarnhaol at ddatganoli?

Mae llawer iawn o atebion yn awgrymu agweddau cadarnhaol at ddatganoli – gyda mwyafrifoedd gweddol glir yn dangos eu bod nhw’n ymddiried mwy yn y Cynulliad i weithio er lles Cymru; fod y Cynulliad wedi gwella rhywfaint ar y ffordd y mae Cymru’n cael ei llywodraethu; ac wedi rhoi llais cryfach iddi ym Mhrydain.

Yn yr un modd mae mwyafrif tebyg yn credu mai’r Cynulliad ddylai gael y dylanwad mwyaf ar y ffordd y mae Cymru’n cael ei llywodraethu, a mwyafrif digon sylweddol yn cytuno â gosodiad y dylai’r Cynulliad gael yr un pwerau â senedd yr Alban (63% o blaid, 28% yn erbyn).

Ar y llaw arall, pan ofynnir y cwestiwn penodol sut y bydden nhw’n pleidleisio mewn refferendwm “yfory” am hawliau deddfu llawn, mae’r ateb yn awgrymu brwydr llawer agosach – 42% o blaid, 37% yn erbyn, 6% ddim am bleidleisio a 15% ddim yn gwybod.

Mae dadansoddiad rhanbarthol o’r ffigurau hyn yn awgrymu tueddiad yn erbyn yn y Gogledd, yn y De-ddwyrain ac yng Ngorllewin y De (sef Abertawe a’r cyffiniau).

Mae hefyd yn awgrymu mwyafrif yn erbyn mwy o bwerau ymhlith y rhai nad ydyn nhw’n siarad dim Cymraeg – 42% o gymharu â 35% o blaid.

Dewisiadau cyfansoddiadol

Ar lawer ystyr, un o rannau mwyaf dadlennol yr arolwg ydi’r atebion i’r cwestiynau penodol am farn pobl ar y math o drefniant cyfansoddiadol y bydden nhw’n ei ffafrio i Gymru.

Mae’r rhain yn awgrymu niferoedd cymharol agos at ei gilydd o blaid ac yn erbyn mwy o bwerau i Gymru.

Yn debyg iawn i arolygon barn chwe mis yn ôl, y canlyniadau yw:
Annibyniaeth 14%
Senedd ddeddfwriaethol o fewn Prydain 34%
Cadw’r Cynulliad fel y mae 27%
Cael gwared ar y Cynulliad 17%
Ddim yn gwybod 6%

Mae’n ddigon rhesymol cyffredinoli’r rhain fel 48% o blaid mwy o rym (34% o blaid senedd + 14% o blaid annibyniaeth), o gymharu â 44% yn erbyn (27% dros gadw’r Cynulliad fel y mae + 17% dros gael gwared arno).

Senedd Ddeddfwriaethol

Dyma’r dewis mwyaf poblogaidd o ddigon – ym mhob rhanbarth ond un ac ym mhob grwp oedran.

Mae cryn dipyn mwy o gefnogwyr Plaid Cymru hefyd yn ffafrio senedd ddeddfwriaethol (47-49%) nag sydd eisiau annibyniaeth (31-38%). Efallai y bydd hynny’n ymddangos yn syndod i rai, ond mae’n gyson â chanlyniadau arolygon barn eraill.

Mae cefnogwyr y Torïaid wedi eu hollti dair ffordd 25% o blaid senedd ddeddfwriaethol, 30% o blaid cadw’r Cynulliad fel y mae, a 32% eisiau dileu’r Cynulliad.

Mae 42% o bleidleiswyr Llafur o blaid senedd, o gymharu â 34% dros gadw’r Cynulliad fel y mae, a 10% dros ei ddileu.

Yr hyn sy’n awgrymu cynnydd yn y gefnogaeth i ddatganoli yng Nghymru ydi’r gwahaniaeth rhwng gwahanol oedrannau.

Ymhlith pobl ifanc o 18 i 34 oed, mae 43% o blaid senedd ddeddfwriaethol, 25% o blaid cadw’r Cynulliad fel y mae, a dim ond 8% eisiau dileu’r Cynulliad.

Ymysg pobl dros 55, y ffigurau cyfatebol ydi: 30% o blaid pwerau deddfu o gymharu â 25% dros gadw’r Cynulliad fel y mae a 23% arall eisiau ei ddileu.

Annibyniaeth

Yn unol ag arolygon tebyg yn y gorffennol, lleiafrif bychan sy’n aros yn gymharol ddigyfnewid sydd o blaid annibyniaeth i Gymru, sef 14%.

Yr hyn sy’n fwy o syndod ydi bod mwy na hanner y rhain eisiau torri’n rhydd oddi wrth yr Undeb Ewropeaidd yn ogystal â’r Deyrnas Unedig.

Nid yw’n glir pam fod y cwestiwn yma’n cael ei ofyn, oherwydd prin fod y syniad yma’n bwnc trafod heb sôn am fod yn bolisi sy’n cael ei arddel gan unrhyw blaid.

Er mai lleiafrif o gefnogwyr Plaid Cymru sy’n ffafrio annibyniaeth (rhywle rhwng 31% a 38%), dydi’r gefnogaeth i annibyniaeth ddim wedi ei gyfyngu iddyn nhw.

Mae lleiafrif o gefnogwyr Llafur (12-13%) ac o gefnogwyr y Toriaid (10-11%) hefyd yn ffafrio annibyniaeth – cyfran nad yw fawr is mewn gwirionedd na’r gyfran o’r boblogaeth.

Diddorol hefyd ydi sylwi nad oes fawr ddim gwahaniaeth rhwng safbwyntiau’r gwahanol genedlaethau ar annibyniaeth i Gymru. Mae’r gyfran sydd o blaid annibyniaeth ymhlith pobl ifanc rhwng 18 a 34 oed (14%) bron yn union yr hyn ydi o ymhlith rhai dros 55 oed (13%).

Felly, er y shifft mewn agweddau tuag at ddatganoli pellach ymysg yr ifanc, does dim arwydd o unrhyw fath o symudiad cyfatebol tuag at annibyniaeth. Ffaith sy’n chwalu’n llwyr unrhyw ddadl fod datganoli’n gychwyn taith ‘lithrig’ at arwahanrwydd.

Gwahaniaethau rhanbarthol

Mae’n debyg mai doeth fyddai peidio darllen gormod i ddadansoddiad rhanbarthol y canlyniadau gan fod y ffigurau’n weddol fychan.

Mae’n werth nodi fodd bynnag fod y gefnogaeth wanaf yn ardal Gorllewin y De, sef Abertawe a’r cylch. Dyma’r unig ranbarth lle mae cyfanswm y rhai sydd o blaid mwy o rym i Gymru (41%) yn llai na’r cyfanswm sydd yn erbyn (51%).

Mae’r arolwg yn awgrymu hefyd fod Caerdydd erbyn hyn yn cynhesu at ddatganoli. Mae’r cyfanswm o 55% sy’n ffafrio mwy o bwerau i Gymru’n uwch na’r hyn ydi o yn y Canolbarth a’r Gorllewin ac yn y Gogledd.

Casgliad

Mae’r arolwg yn tueddu i gadarnhau’r gosodiad mai proses ydi datganoli. Mae’n awgrymu bod y broses honno’n mynd ymlaen yn raddol – ond gan ddangos yn glir hefyd nad ydi annibyniaeth yn rhan o’r broses mewn unrhyw ffordd.

Mae’n awgrymu y byddai ychydig yn fwy o bobl Cymru o blaid pwerau deddfu i’r Cynulliad nag a fyddai yn erbyn, er nad ydi’r ffigurau moel ddim yn dangos bod y ddadl wedi cael ei hennill yn llwyr eto.

Ar yr un pryd, rhaid cofio nad safbwyntiau cadarn ar faterion cyfansoddiadol fydd yr unig ffactor, o bell ffordd, mewn refferendwm. Mae hyn oherwydd y bydd cymaint yn dibynnu ar agweddau pobl at wahanol bynciau gwleidyddol eraill ar y pryd, a faint a fydd yn trafferthu pleidleisio, ac ati.

Camgymeriad felly fyddai rhoi gormod o bwys ar ganlyniadau unrhyw gwestiwn er mwyn darogan canlyniad refferendwm. Eu prif werth yn hytrach i gefnogwyr datganoli ydi fel canllawiau i ddangos y math o ddadleuon a fyddai’n dylanwadu ar bobl i wthio’r broses ymlaen.