Mae Cadair a Choron Eisteddfod AmGen 2021 wedi cael eu dadorchuddio heddiw (27 Gorffennaf).
Tony Thomas, Swyddog Technegol a chrefftwr yr Eisteddfod, sy’n gyfrifol am greu’r Goron a’r Gadair eleni.
Fel arfer, mae e’n gweithio ar brosiectau ar y maes megis y llythrennau eiconig sy’n sillafu ‘Eisteddfod’ neu’r pyrth haearn sydd i’w gweld ar gyrion y maes.
Ond eleni, mae Tony Thomas wedi cael her go wahanol, ac wedi bod wrthi’n creu’r ddwy brif wobr o weithdy’r Eisteddfod yn Llanybydder ers ychydig fisoedd.
Y Gadair
Pren onnen sydd wedi’i ddefnyddio ar gyfer y Gadair, sy’n cael ei noddi gan gwmni J&E Woodworks Ltd, Llanbedr Pont Steffan.
Cerrig yr Orsedd oedd ysbrydoliaeth y cynllun ar gyfer y Gadair, meddai Tony Thomas, a’r Orsedd yn cael ei phortreadu drwy lafnau o bren sy’n codi o amgylch y sedd.
“Ro’n i am i’r Gadair gael ei chreu allan o bren golau,” meddai Tony Thomas.
“Mae’n bren cryf iawn ac yn hyblyg hefyd, ac yn berffaith ar gyfer creu Cadair Eisteddfod.
“Ry’n ni wedi bod yn lwcus hefyd i gael y pren yn lleol, ac mae’n braf meddwl bod y Gadair yn cael ei chreu o fewn ychydig filltiroedd i le syrthiodd y coed ychydig flynyddoedd yn ôl.”
“Ges i fy ysbrydoli gan Gerrig yr Orsedd wrth feddwl am y cynllun ar gyfer y Gadair. Mae llafnau o bren yn codi o amgylch y sedd, yn union fel Cylch yr Orsedd ar Faes yr Eisteddfod.
“Ro’n i’n meddwl y byddai hyn yn gweddu ar gyfer Cadair, gan y bydd hi’n cael ei chyflwyno mewn seremoni orseddol, os cawn ni deilyngdod, wrth gwrs.
“Mae elfen arall i’r cynllun hefyd, gyda’r Cerrig hefyd yn cynrychioli llaw, a honno’n cofleidio’r enillydd, wrth iddo fo neu hi gael ei urddo gan yr Archdderwydd, gyda’r syniad o ofalu am ein traddodiadau a’n diwylliant ni’n rhedeg drwy’r cynllun.”
Y Goron
Gan mai’r un person sy’n gyfrifol am greu’r Goron a’r Gadair eleni, y tro cyntaf i hynny ddigwydd, mae yna gysylltiad pendant rhwng y ddwy ochr.
Mae posib gweld dylanwad Cerrig yr Orsedd ar y Goron, ac mae’r gwaith o’i chreu wedi bod yn broses fanwl a gofalus iawn, meddai’r crefftwr.
Mahogani yw prif bren y Goron, gydag elfennau ohoni wedi’u creu gan dderw Cymreig.
“Ro’n i’n teimlo y byddai’n beth braf i’r ddwy wobr berthyn i’w gilydd, gan fod eleni’n Eisteddfod wahanol, a chan fod y ddwy wobr yn cael eu creu gan yr un person.
“Yn debyg i’r Gadair, mae’r syniad o Gerrig yr Orsedd i’w weld ar y Goron hefyd, ac eto, mae’r cysyniad o’r llaw yn gafael o amgylch yr enillydd i’w weld yn glir yma.
“Mae’r cynllun yn syml ac yn effeithiol, a phopeth yn cael ei wneud â llaw.”
“Mae’r Goron wedi cael ei chreu gyda llaw, ac mae’n braf weithiau cael dychwelyd at y ffordd draddodiadol o weithio, a ninnau’n defnyddio cymaint o beiriannau ar gyfer popeth heddiw.
“Mae’n dipyn o her i greu Coron allan o bren. Wrth weithio gyda metel, mae rhywun yn gallu’i ail-siapio fe os yw rhywbeth yn mynd o chwith, ond mae’n rhaid i bopeth fod yn iawn y tro cyntaf wrth weithio gyda phren, neu mae’n rhaid dechrau eto. A does dim sgriwiau na hoelion yn agos at y Gadair na’r Goron. Mae popeth yn ffitio gyda’i gilydd yn union fel y dylai fod.”
“Dipyn o beth”
Er mai Tony Thomas sy’n gyfrifol am y cynllun, ac am arwain y gwaith o greu’r Gadair a’r Goron, mae un o’i gyfeillion wedi bod yn ei helpu.
Mae Nicholas Williams, un arall o ‘Hogia’r Maes’ yn yr Eisteddfod, wedi bod yn cydweithio ar y prosiect, ac mae’r ddau ohonyn nhw’n brysur ar hyn o bryd yn cwblhau un o’r prosiectau mwyaf cywrain a manwl iddyn nhw weithio arno erioed.
“Mae’n braf cael dod yma i weithio ar rywbeth gwahanol,” meddai Nicholas Williams.
“Fel arfer, ry’n ni’n gweithio ar brosiectau mawr i’w gosod ar y Maes, ac felly mae wedi bod yn brofiad cwbl wahanol i weithio ar Gadair a Choron Eisteddfod.”
“Mae’r ddau ohonon ni wedi gweithio i’r Eisteddfod ers blynyddoedd lawer ac wedi gweld Cadeiriau a choronau o bob lliw a llun,” ychwanegodd Tony Thomas.
“Mae’n anodd credu ein bod ni wedi cael cyfle i greu rhai ein hunain ar gyfer eleni. Mae’n dipyn o beth, ac ry’n ni’n gobeithio y bydd ’na enillwyr i’r ddwy wobr nawr!”
Bydd Seremoni’r Coroni’n cael ei chynnal nos Fercher, 4 Awst, a Seremoni’r Cadeirio ar nos Wener, 6 Awst.
