Mae’r Gymdeithas Newid Etholiadol yn dweud fod 139,152 o drigolion Cymru wedi colli’r cyfle i bleidleisio yn yr etholiadau lleol ar 3 Mai.

Mae hynny oherwydd bod cymaint o gynghorwyr yn cael eu hethol yn ddiwrthwynebiad.

Mae dros hanner awdurdodau lleol Cymru yn dychwelyd cynghorwyr yn ddigystadleuaeth. Ym Mhowys, mi fydd dros 32,000 o bleidleiswyr heb gyfle i leisio barn yn yr etholiad.

Ar hyd a lled Cymru, mi fydd 95 o gynghorwyr yn cael eu hethol heb wrthwynebiad, gan olygu na fydd trigolion lleol yn gallu lleisio’u barn ar ddyfodol gwasanaethau allweddol a lefelau trethi cyngor.

Dywedodd y Gymdeithas Newid Etholiadol bod angen i Gymru ddilyn esiampl yr Alban a chyflwyno system o gynrychiolaeth gyfrannol.

Mae’r Alban yn defnyddio system a elwir yn Bleidlais Drosglwyddadwy Sengl (‘Single Transferable Vote’ neu STV).

O dan STV, mae pleidleiswyr yr Alban yn gallu nodi nifer o ddewisiadau ar pwy y maent eisiau i’w cynrychioli yn lleol.

Mae’r newid wedi “adfywio democratiaeth leol yr Alban ac nid yw’r un o seddi cyngor yr Alban y flwyddyn heb ei gystadlu,” meddai Newid Etholiadol Cymru.

“Mae seddi heb eu cystadlu yn symptom o ddiffyg cystadleuaeth go iawn yn ein democratiaeth leol,” meddai Stephen Brooks, Cyfarwyddwr Cymdeithas Newid Etholiadol Cymru.

“Gyda bron i 140,000 o bobl Cymru heb gyfle i bleidleisio yn yr etholiad, mae’n glir fod gennym argyfwng sy’n dwysau yn ein democratiaeth leol.

“Mi fydd 140,000 o drigolion wedi eu hamddifadu o unrhyw ddewis dros bwy sy’n penderfynu ar eu rhan ar nifer o bynciau pwysig fel treth cyngor, gwasanaethau cymdeithasol, ac ysgolion.

“Yn 2004, daeth comisiwn annibynnol, wedi’i sefydlu gan y llywodraeth Llafur/Democratiaid Rhyddfrydol ar y pryd, i’r casgliad y dylai Cymru symud i system STV fel yn yr Alban.

“Mae Llywodraeth Cymru angen adfywio ein democratiaeth leol, a mabwysiadu system o bleidleisio teg yr Alban.

“Yn yr Alban, mae pobl yn cael mwy o ddewis a mwy o lais yn y penderfyniadau sy’n eu heffeithio nhw. Mae hi ond yn iawn fod trethdalwyr cyngor yng Nghymru yn cael yr un hawl.”

Y 12 ‘diffeithiwch democrataidd’

Amcan o nifer yr etholwyr mewn wardiau heb eu cystadlu, drwy ardal awdurdod lleol

Powys                                     32,132

Gwynedd                                 22,861

Sir Benfro                                20,038

Sir Y Fflint                               15,062

Sir Fynwy                                8,962

Conwy                                     7,997

Castell Nedd Port Talbot         7,793

Penybont                                 7,085

Wrexham                                 6,131

Sir Ddinbych                            5,973

Ceredigion                               2,990

Rhondda Cynon Taf                2,128